"Pencik Kanunu" ile Yeniçeri Ocağı'nın temeli atıldı. 1363'te I.Murat tarafından çıkarılan Pençik kanunu gereğince;
• Savaş esirlerinin beşte biri vergi karşılığı devletin olacaktır.
• Savaş esiri gençler, Anadolu'daki köklü Türk ailelerinin yanına verilir, küçük bir ücret karşılığı hem çiftçilik yapar, hem de Türk-İslam gelenek ve göreneklerine göre yetiştirilirdi.

Ayrıca;
1. Divan teşkilatı sistemli ve sürekli hale getirildi.
2. Kapıkulu Ocakları kuruldu.
3. İlk kez Acemioğlanlar Ocağı, Yeniçeri Ocağı, Topçu Ocağı kuruldu.
4. İlk kez Pençik Sistemi uygulandı.
5. Rumeli Beylerbeyliği kuruldu.
6. İlk kez Tımar Sistemi uygulandı ve Tımarlı Sipahiler oluşturuldu.
7. İlk kez Kazaskerlik ve Defterdarlık makamı kuruldu.
8. İlk kez Vezir-i azam atandı.
9. "Ülke hanedanın ortak malıdır." anlayışı, "Ülke hükümdar ve oğullarının ortak malıdır." şeklinde değiştirildi. Böylece merkezi otorite güçlendirildi.

O zamana dek yürürlükte olan ancak derlenmemiş olan örfi ve şeri kurallar dayanak alınarak Fatih Kanunnamesi olarak da bilinen "Kanunname-i Ali Osman"ı oluşturmuştur.
Fatih Kanunnamanesi, üç kısımdan teşekkül etmekteydi.
► Birinci kısım, devlet ileri gelenlerinin teşrifattaki yerlerine, padişaha kimlerin arzda bulunabileceklerine, kadıların mertebelerine;
► İkinci kısım, saltanat işlerinin tertibine, yani divan, has oda teşkilatına ve saray hizmetkarlarının bayramlaşma merasimlerine;
► Üçüncü kısım ise, suçlar ve karşılıkları ile mansıb sahiplerinin gelirlerine dair bilgileri ihtiva ediyordu. Son kısımda ayrıca gayri müslim devletlerin verecekleri yıllık vergiler ile devlet görevlileri ve hanedan mensuplarına dair lakap örnekleri bulunmaktadır.

Fatih kanunnamesinde, Nizâm-ı Âlem için kardeş katli meselesi ilan edilmiştir.

Ayrıca bu kanunname; medreselerin yönetim, müfredat ve akademik yapısını yeniden düzenleyen, akademik personelin seçim ve atanması ile maaşların belirlenmesine ilişkin işlemleri usul ve esaslara bağlamıştır. Bu ferman Türk tarihinde ilk yükseköğretim mevzuatını oluşturması açısından da mühimdir.

I. Mahmut, Adalet Fermanı'nı yayımlattı.

Valilerin maiyetinde bulunan ve türlü yolsuzlukları, çapulculukları, eşkıyalıkları görülen Levent Ocaklarının kapatılması için bir ferman çıkarıldı.

Tımarlı (topraklı) Süvari hakkında ayrıntılı bir yasa çıkarıldı.

3. Selim'in Mühendishan-i Berri-i Hümayun kanunnamesi

Sadrazam Alemdar Mustafa Paşa'nın ilk icraatı olan, Sened-i İttifak: Devletin ayanlarla uzlaşması.
Bu belge ile ayanlar, hükumet emirlerini dinleyeceklerine söz veriyorlardı.

Sadrazam bunun dışında;
Nizam-ı Cedid ordusunu Sekban-ı Cedid adıyla yeniden kurdu.
Konya'dan çağrılan vezir Kadı Abdurrahman Paşa'yı yeni ordunun başına getirdi.
Esame adı verilen yeniçeri ulufe cüzdanlarını, bedellerini ödeyerek satın alıp, imha ettirdi. Alınıp satılabilen bu cüzdanlar sayesinde, askerlikle münasebeti olmayanlar, asker maaşı alabiliyorlardı.

Kıyafet Nizamnamesi yayımlandı.

Meclis-i Vala-yı Ahkam-ı Adliyye'nin kurulması.
Meclisin görevi yapılması düşünülen ve "tanzîmat-ı hayriyye, tanzîmat-ı mülkiyye" olarak adlandırılan reformların gerçekleştirilmesi amacıyla kanun ve nizamları hazırlamak ve Dâr-ı Şûrâ-yı Bâbıâlî, Dâr-ı Şûrâ-yı Askerî'nin tanzim ettiği mazbatalara son şeklini vermekti. Ayrıca çıkardığı kanun ve nizamnâmelerin uygulanıp uygulanmadığını denetleme hakkına sahipti. Meclisin toplanma şeklini, kurallarını ve işleyiş tarzını belirleyen iç tüzüğü, üyelerin düşüncelerini serbestçe açıklamalarını ve kararların oy çokluğuyla alınmasını öngörüyordu.
Başkanlığına eski seraskerlerden Koca Hüsrev Paşa'nın getirildiği meclis beş üyeden oluşmaktaydı.

GÜLHANE HATTI HÜMAYUNU
Tanzimat Fermanı ilan edildi.
Dönemin padişahı olan Sultan Abdülmecid fermanı imzalamış, Hariciye nazırı Koca Mustafa Reşit Paşa ise Topkapı Sarayı'nın, Gülhane parkında fermanı ilan etmiştir. Tanzimat fermanı okunduğu esnada Gülhane parkında yerli halk dışında Avrupa devlet adamlarından bir çok kişi bulunmuştur.

Ceza Kanunname-i Hümayunu'nun Fransa'dan mülhem bir biçimde düzenlenmesi ve kabulü (3 Mayıs) (14 Temmuz 1851'de bu kanun, Kanun-u Cedid olarak tadilatla yeniden yürülüğe girer)

Kız ve erkek çocuklara eşit miras hakkı tanıyan İrade-i Seniye yayımlandı. 1858 yılında yayımlanan "Arazi Kanunnamesi"nde mirasın kız ve erkekler arasında eşit olarak paylaştırılacağı hükmü yer aldı. Kadınlar miras yoluyla mülkiyet hakkını kazandı.

Islahat Fermanı ilan edildi.
Paris Andlaşmasının imzalanmasından altı hafta önce, 28 Şubat 1856'da Bâb-ı Âlî'de bütün bakanlar, yüksek memurlar, şeyhülislâm, patrikler, hahambaşı ve cemaat ileri gelenleri önünde okunarak ilân edildi ve Paris Andlaşmasını hazırlayan devletlere bildirildi.
İçerik olarak Osmanlı Devletinde yaşayan Gayr-ı Müslümlerin dini ve ticari ilişkilerini konu alıyor ve muazzam haklar verilmesini sağlıyordu.

Ecnebilere mülkiyet hakkı verildi.

Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye'nin ilk kitabının kabulü

Evlilik sözleşmesinin resmi memur önünde yapılması, evlenme yaşının erkeklerde 18, kadınlarda 17 olması ve zorla evlendirmelerin geçersiz sayılmasını düzenleyen Hukuk-ı Aile Kararnamesi çıkarıldı.

Mecelle-i Ahkam-ı Adliyye'nin son kitabının kabulü

KANUN-İ ESASİ
1. Meşrutiyet ilan edildi ve Kanun-i Esasi yürürlüğe girdi.

Meşrutiyetin ilanı konusunda II.Abdulhamit'i baskı altına almak amacıyla, aynı gün, Paris Antlaşmasını imzalayan devletlerin elçilerinin katıldığı Tersane Konferansı toplanmıştır. Batı devletlerinin Osmanlı aleyhine karar almasını engellemek için Meşrutiyet ilan edilmiş ancak bu alınacak kararları değiştirmemiştir.

Tersane Konferansında, özellikle Bulgar ve Balkanlar sorunu hakkında alınan kararlar, Rusya ile başlayacak 93 Harbine zemin oluşturmuştur. Bu konferans üzerinden, Meşrutiyet için Padişaha baskı kurmayı amaçlayan mahfiller ve özellikle Mithad Paşa, aslında, belki kendileri bile farkında olmadan, Osmanlıyı parçalayacak bir kıvılcımı ateşlemişlerdir.

II. Abdülhamid tahta çıktıktan sonra Mithat Paşa'nın zorlaması ile anayasa hazırlamak üzere komisyon kurulmuştur. Mithat Paşa'nın etkisinde çalışan Komisyon, 1875 tarihli Fransa Anayasası ile 1831 Belçika Anayasalarından esinlenerek bir anayasa taslağı kaleme almış ve Padişaha sunmuştur. Padişah, aralarında tarihçi Ahmet Cevdet Paşa, Mabeyn Müşiri Eğinli İngiliz Sait Paşa, zamanın fıkıh uzmanı olan Uzun Etek Rıza Bey gibi alanlarında tanınmış kişilerden oluşan yeni bir komisyona yaptırdığı inceleme sonucunda önceki taslağa yeniden şekil verdirmiştir.

Dersaadet Belediye Kanunu, Meclis-i Mebusan'da müzakere edilerek kabul edildi.

İçtimaatı Umumiye Kanunu ile dernek kurma özgürlüğü kabul edilmiş oldu.

Kanun-i Esasî (Anayasa)'de yapılan değişiklikle padişahın yetkileri kısıtlandı.

Kiliseler Kanunu, Osmanlı meclisinde kabul edildi.
Kanun, Patrikhaneye bağlı olan tartışmalı kiliselerin belirli ölçülere göre cemaatler arasında paylaştırılmasını öngörüyordu.
Yeni kiliselerin inşası için bütçeye ödenek konulması kararlaştırılmıştı.
İttihat Terakki Hükümeti bu kanun ile Balkanlar'daki kavganın duracağını hesap ederken, İtilaf Devletlerinin yıllarca teşvik ettiği Balkan Devletleri ittifakının önündeki en ciddi engel de ortadan kalkmış oluyordu. Balkan İttifakının kurulması, Osmanlı Devleti için büyük yıkımın ana nedenlerindendir.

Kapitülasyonların kaldırılmasından sonra hükümetin ilk çıkardığı yasa, 20 Eylül 1914 tarihli gümrük resminin tadili hakkındaki kanun oldu.

Bu kanun 24 Eylül tarihli temettü vergisinin 30 Eylül tarihiden itibaren yabancılara da uygulanması hakkındadır.

Kapitülasyonların kaldırılmasına bağlı olarak, yürürlüğe konan 3.10.1914 tarihli kanunla gümrük vergileri %11'den %15'e ve 18.05.1915 tarihli diğer bir kanunla da %30'a çıkarılıldı. Gümrük vergilerinin arttırılması ile hazine açısından gümrük gelirlerinde önemli bir artış sağlandı.

İslah-ı Medaris Nizamnamesi yayınlandı.

Kapitülasyonların kaldırılmasından sonra hükümet, 20 Eylül 1330'da (3 Ekim 1914) "İmtiyazat-ı Ecnebiyenin İlgası Üzerine Ecânip Hakkında İcra Olunacak Muameleye Dair Talimatname" ile adli kapitülasyonların kaldırılması sonrasında oluşan yeni durumu milletler arası hukuka uygun olarak düzenledi. Talimat 16 Teşrinsani 1330 (29 Kasım 1914) tarihli karar ile tüm vilayetlere gönderildi.

13 Ekim tarihli "mehakim-i şeriye ve nizamiyenin tefrik-i vezaifi hakkındaki nizamname" ile şeriye mahkemelerinin ve nizamiye mahkemelerinin görevleri ayrılmıştı. Bu nizamname, adalet komisyonlarının çalışmalarının sonucuydu ve bir kaç sene sonra düzenlenecek olan, hukuk-aile kararnamesi ile Osmanlı adli yapısının laikleşmesinde de önemli bir başlangıç olacaktır.

Bu nizamname ile amaçlanan, yabancıların şeri mahkemelerine gitme ihtimalini ortadan kaldırarak "şer'i mahkemelerde yargılanamayız", şeklindeki şikayetlerini bertaraf etmek ve şer'i mahkemelerdeki dini kültürle yetişmiş yargıçlara itirazı önlemekti.

4 Teşrinevvel 1330/17 Ekim 1914 tarihli "Teba-yı Osmaniye ile teba-yı ecnebiye arasında mütevvekkin olup 18 Eylül 1330 tarihinde derdest-i rüyet olan deavinin fasl­ı hasmında takip edilecek usul-ü muhakemeye dair kanun-u muvakkat." ile Osmanlılar ile yabancılar arasında 1 Ekim'den önce ortaya çıkıp, görülmekte olan davaların aynen devam edeceği, ancak kapitülasyonlar kaldırıldığı için istisnai durumların artık göz önüne alınmayacağı kararlaştırıldı.

Burada amaçlanan, yabancılara ait davalarda, konsolosluk memurlarının müdahalesinin kaldırılması gibi "istisnai durumların" ortadan kaldırılmasıydı.

Kapitülasyonların kaldırılmasından sonra 13 Aralık 1914'te çıkartılan "Ecnebi Anonim ve Sermayesi Eshama Münkasım Şirketlerle Ecnebi Sigorta Şirketleri Hakkında Kanun-u Muvakkat" ile, Türkiyede faal olan yabancı şirketler ile ilgili tüm kurallar yeniden belirlendi. Böylece tüm şirketler Osmanlının ticaret ve vergi kanunlarına uymak zorunda olacaklardı.

Dahiliye Nezareti 14 vilayet ile 10 mutasarrıflığa, 24 Nisan 1915 tarihinde gönderdiği genelgede; Hınçak, Taşnak ve benzeri Ermeni komitelerinin kapatılması, belgelerine el konulması, liderleri ile zararlı faaliyetleri bilinen Ermenilerin tutuklanması ve bunlardan bulundukları yerlerde kalmaları sakıncalı görülenlerin uygun yerlerde toplanmaları talimatını verdi.

Bu genelgeye istinaden, İstanbul'da 235, diğer vilayetlerde de 321 olmak üzere toplam 556 komite mensubu terörist tutuklandı. Tutuklamalar sırasında herhangi bir çatışma ve ölüm olayı söz konusu olmadı.

Ancak Ermeni Diasporası, bu verileri inkar etmekte, tutuklananların sayısını onbinler olarak ifade etmekte ve ölümler olduğunu savunmaktadır. Ne var ki, iddialarına herhangi bir delil, dayanak, belge yada ispat getirememektedirler. Kendi iddiaları çürüyeceğinden, çeşitli ülke arşivlerinde ki tarihi vesikalarını da ortaya çıkarmamaktadırlar.

24 Nisan 1915 ile ilgili Ermenilerin asıl kuyruk acısı, Osmanlı aleyhinde eylemlerde bulunan Ermeni teröristlerin, tutuklanarak, topluca etkisiz hale getirilmiş olmasıdır.

Meclis-i Vükelâ, Ermenilerin Musul, Zor, Halep ve Suriye'nin bazı bölgelerine sevk edilmeleri kararını aldı.

Sevk edilen Ermenilerin iskân ve iaşelerinin teminiyle geride bıraktıkları mallarının koruma altına alınmasını içeren yönetmelik yayınlandı.

Ermenilerin başka vilayetlere sevki durduruldu.

Daha önce gümrüklerimizde, gümrük vergisi uygulamasında kıymet sistemi uygulanıyodu. Ancak yeni bir gümrük tarifesi hazırlanması için bir komisyon kurulmuş , sistematik ve spesifik nitelikte gümrük tarife tasarısı hazırlanmıştır. Tasarı 10.03.1916 tarihinde kanunlaşmış ve 01.09.1916 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Söz konusu tarifenin yürürlüğe girmesinden sonra gümrük işlemleri açısından da yeni gümrük kanununun hazırlanması uygun görülmüştür. Batılı ülkelerin gümrük kanunları da incelenerek 11 Nisan 1918 tarihli gümrük kanunu 17.05.1918 tarihinde yayınlanmış 17.11.1918 tarihinde de yürürlüğe girmiştir.

İstiklal Mahkemeleri'nin kurulduğu iller şunlardır: Ankara, Eskişehir, Konya, Isparta, Sivas, Kastamonu, Pozantı, Diyarbakır

İSTANBUL İSTİKLAL MAHKEMESİ ( İstanbul ) 08/12/1923 tarihinde kuruldu, 30/01/1924 tarihinde kaldırıldı.

ELCEZİRE İSTİKLAL MAHKEMESİ ( Diyarbakır, Mardin, Urfa, Siverek, Elazığ, Malatya ) 25/01/1923 tarihinde kuruldu, 11/05/1923 tarihinde kaldırıldı.

TBMM'nin çıkardığı ilk kanunlardan biri olup, "Vatana ihanet" suçu işleyenleri kapsamaktadır. Cezası en ağır kanunlardandır.

Güçler Birliği ilkesine sahiptir. Mecli Hükümeti sistemindedir. 23/12/1876 tarihli Kanuni Esasi'nin tekrar yürürlüğe konulmasıdır.

Ankara-Sivas demiryolu'nun inşasına ilişkin yasa TBMM'de kabul edildi. Hattın inşası 1930 yılında tamamlandı.

Kendi gücüyle, Fransız işgaline karşı 10 ay dayanan ve düşmana geçit vermeyen Antep'e 8 Şubat 1921 de "Gazi" ünvanı verildi.

Karayollarının geliştirilmesi için 21 Şubat 1921'de kabul edilen "Tarik Bedeli Nakdisi" Kanunu ile 18-60 yaşları arasındaki erkekler yol vergisine tâbi tutulmuşlardır.

TBMM'de ilk bütçe kabul edildi.

Mustafa Kemal, Yasama, Yürütme ve Yargı yetkilerini de uhdesine alarak BAŞKOMUTAN oldu. 12 Ağustos tarihinde Mustafa Kemal, Polatlı'da Başkomutan sıfatıyla Ordunun başına geçti.

Fransızlar tarafından işgal edilen topraklarda işlenen suçlara ilişkin af.

Hıyanet-i Vataniye Kanunu kapsamındaki bazı suçlar için öngörülen af.

Genel af.

İstiklal Mahkemeleri Kanunu'nun TBMM'de Kabul Edilmesi

İstiklal Mahkemeleri Cumhuriyetin kuruluş aşamasında adından en çok söz ettiren kurumlar arasında gelmektedir. Aslında kuruluşu cumhuriyetin ilanından önceye denk gelse de, cumhuriyetin "olağanüstü" kurumları arasında sayılmaktadır.

Ülkenin muhtelif yerlerinde olağanüstü yetkilerle donatılan bu mahkemelerde birçok asker kaçağı, casus, suikastçı, isyancı ve rejim muhalifi yargılanmış ve aralarında idamlar da olmak üzere muhtelif ağır cezalara çarptırılmışlardır.

"Takrir-i Sükûn Kanunu" ile birlikte, İstiklâl Mahkemesi reisi ve azalarının seçimleri de aynı gün yapılmıştır.

Ankara İstiklâl Mahkemesi, Afyon mebusu Ali beyin başkanlığında Necip Ali, Kılıç Ali, Rize mebusu Ali ve Reşid Galip beylerden teşekkül etmiş ve halk bu mahkemeye "Dört Aliler Mahkemesi" adını takmıştır.

İstiklal mahkemeleri bugün dahi tartışılan ve en bilinen devrimci Cumhuriyet kurumları arasındadır.

İstanbul Polis Müdüriyeti Umumiyesi lağvedilerek, yerine Ankara'daki Emniyet Umumiye Müdürlüğü'ne bağlı ve İl Teşkilatları düzeyinde İstanbul Polis Müdürlüğü kuruldu.

Esirlerin affı. Lozan Antlaşması gereğince Türkiye'nin elinde bulunan askerî ve sivil esirlere ilişkin af.

ANKARA İSTİKLAL MAHKEMESİ (Ankara, Çorum, Yozgat, Kırşehir) 18/09/1920 tarihinde kuruldu, 01/08/1922 tarihinde kaldırıldı.
ESKİŞEHİR İSTİKLAL MAHKEMESİ (Eskişehir, Kütahya, Bilecik, İzmir, Bursa) 18/09/1920 tarihinde kuruldu, 17/02/1921 tarihinde kaldırıldı.
KASTAMONU İSTİKLAL MAHKEMESİ (Kastamonu, Bolu, Zonguldak, Çankırı, Sinop) 18/09/1920 tarihinde kuruldu, 17/02/1921 tarihinde kaldırıldı.
KASTAMONU İSTİKLAL MAHKEMESİ (Kastamonu, Bolu, Zonguldak, Çankırı, Sinop, Çorum, Adapazarı, İzmit) 22/07/1921 tarihinde kuruldu, 01/08/1922 tarihinde kaldırıldı.
KONYA İSTİKLAL MAHKEMESİ (Konya, Afyon, Aksaray) 18/09/1920 tarihinde kuruldu, 17/02/1921 tarihinde kaldırıldı.
KONYA İSTİKLAL MAHKEMESİ (Konya, Burdur, Denizli, Isparta, Antalya, Adana, Mersin) 22/07/1921 tarihinde kuruldu, 01/08/1922 tarihinde kaldırıldı.
SİVAS İSTİKLAL MAHKEMESİ (Sivas, Tokad, Amasya, Ordu, Giresun) 18/09/1920 tarihinde kuruldu, 17/02/1921 tarihinde kaldırıldı.
ISPARTA İSTİKLAL MAHKEMESİ (Isparta, Burdur, Antalya, Denizli, Muğla, Aydın) 18/09/1920 tarihinde kuruldu, 17/02/1921 tarihinde kaldırıldı.
KAYSERİ İSTİKLAL MAHKEMESİ (Kayseri, Kırşehir, Niğde, Silifke) 18/09/1920 tarihinde kuruldu, 27/10/1920 tarihinde kurulmadan kaldırıldı.
DİYARBAKIR İSTİKLAL MAHKEMESİ (Diyarbakır, Mardin, Siirt, Bitlis, Van, Hakkari, Genç, Muş) "Bu mahkeme görevine başlamamıştır. " 09/11/1920 tarihinde kuruldu, 17/02/1921 tarihinde kaldırıldı.
POZANTI İSTİKLAL MAHKEMESİ (Adana, Kozan, Mersin, Niğde, Kayseri) 15/11/1920 tarihinde kuruldu, 17/02/1921 tarihinde kaldırıldı.
SAMSUN İSTİKLAL MAHKEMESİ (Samsun, Ordu, Giresun, Amasya, Tokad, Sivas) 22/07/1921 tarihinde kuruldu, 01/08/1922 tarihinde kaldırıldı.
YOZGAD İSTİKLAL MAHKEMESİ (Yozgad, Kayseri, Kırşehir, Niğde) 08/09/1921 tarihinde kuruldu, 01/08/1922 tarihinde kaldırıldı.
AMASYA İSTİKLAL MAHKEMESİ (Amasya ve Havalisi) 27/07/1922 tarihinde kuruldu, 27/11/1922 tarihinde kaldırıldı.

Ankara, Türkiye Cumhuriyeti'nin başkenti oldu.

Kurtuluş Savaşı sonrası fiili merkez olan olan Ankara, artık resmen siyasi merkez kabul edildi.

TBMM, 15 Mayıs 1919 ile 1 Kasım 1923 arasında üstün hizmet gösterenlere İstiklal Madalyası verilmesini kararlaştırdı. 08 Mart 1924 tarihinde de TBMM'nin birinci dönem üyelerine İstiklal Madalyası verilmesi kararlaştırıldı.

Genel af.

Hafta tatili kanunu kabul edildi.

Askerlik müddeti azaltıldı.

HİLAFET MAKAMI TBMM UHDESİNE ALINDI
Madde 1 – Halife hal'edilmiştir. Hilafet, hükümet ve cumhuriyet mana ve mefhumunda esasen mündemiç olduğundan Hilafet makamı mülgadır.
Urfa milletvekili Şeyh Saffet Efendi ve 50 arkadaşının teklifiyle gündeme gelen kanun, 26 Recep 1342, 3 Mart (1340) 1924 tarihinde kabul edilmiş, 6 Mart 1924 de Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir.

Hilafeti kaldıran bu madde üzerine, özelikle seçilmiş "mündemiç" kelimesinin manasından ötürü, Hilafet makamının TBMM'de mahfuz olduğuna dair ağırlıklı görüş vardır.

2 Mart 1924 tarih 429 sayılı kanunla Şer'iye ve Evkaf Vekaleti ilga edildi. Şeriye Vekaleti yerine Diyanet İşleri Başkanlığı, Evkaf Vekaleti yerine de Vakıflar Genel Müdürlüğü kuruldu.

Osmanlı Devleti'nde Şeriye Bakanlığı, kişiler arasındaki ilişkileri İslam dininin şeriat kurallarına göre düzenleyen bu kuralları oluşturan bir bakanlıktı. Yani toplumsal, sosyal ilişkilerin şeriata uygun yapılmasından sorumluydu.

Şer'iye Vekaletini ortadan kaldıran kanunun 1. maddesinde: "Din ve dünya işlerinin birbirinden ayrıldığı, dünya işlerini kanunlaştırma yetkisinin TBMM'ne, bu kanunları uygulama yetkisinin de hükümete ait olduğu" ifade edildi.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu, Türkiye Büyük Millet Meclisi tarafından 3 Mart 1924 tarih ve 430 Kanun Numarası ile kabul edilmiş olan ve ülkedeki bütün eğitim kurumlarının Maarif Vekaleti'ne (Eğitim Bakanlığı) bağlanmasını öngören kanundur.

Bu kanun ile medreseler önce Maarif Vekâleti'ne bağlanmış, sonra da kapatılarak, mektep ve medrese ayrılığına son verilmiş oldu.

Medreseler kaldırıldı.

Erkan-ı Harbiye-i Umumiye Vekaleti kaldırıldı. Genelkurmay Başkanlığı, hükümet ve siyaset dışına çıktı.

Demiryolu siyaseti kanunlaştı.

Köy Kanunu kabul edildi.

Genel affa ek kanun.

Şer'iye mahkemeleri kaldırıldı.

Türkiye'den ayrılan topraklarda yaşayanlar için genel af.

Cumhuriyetin teşkilatı esasiye kanunu yapıldı.

Osmanlı döneminde inşa edilen demiryollarının 4.136 km.lik bölümü milli sınırlarımız içerisinde kalmıştı. Bu hatların 2.404 kilometresi yabancı şirketler tarafından işletilmekteydi. 24 Mayıs 1924 tarih ve 506 sayılı ANADOLU DEMİRYOLLARININ MÜBAYASINA VE DEVLET DEMİRYOLLARI MÜDÜRİYETİ UMUMİYESİNİN TEŞKİLAT VE VAZİFELERİNE DAİR KANUN ile demiryolu işletmeciliği için Nafia Vekâletine (Bayındırlık Bakanlığı) bağlı olarak kuruldu.

Lozan Barış görüşmeleri esnasında Milli Mücadele aleyhine faaliyet gösterdikleri gerekçesiyle af kanunu dışında tutulan, 150'likler diye bilinen kişilerin listesi çıkartıldı. Bu kişiler sürgüne gönderildiler. 15 Haziran'da vatandaşlıktan çıkartıldılar. Bunlar arasında Ali Galip, Çerkez Ethem, Refik Halit Karay, Refi Cevat Ulunay, Rıza Tevfik gibi isimler bulunuyordu.

Milletler Cemiyeti'nin 47 üyesi, zorunlu tahkim yasasını onayladı.

Men'i Müskirat Kanunu (Sarhoşluk veren şeylerin önlenmesi) kapsamında mahkûm olanların affı.

Yol vergisi üzerine ilk kanun, 10 maddeden oluşan 102 sayılı Tarik Bedeli Nakdisi Hakkında Kanundu ve 21 Şubat 1921 tarihinde yürürlüğe girmişti.

19 Ocak 1925 tarihinde, aynı konuda, 23 maddeden oluşan 542 sayılı Yol Mükellefiyeti Kanunu çıkarıldı.
17 Şubat 1925 tarihinde Aşar Vergisinin kaldırılmasından sonra, Yol Vergisi, kırsal kesimden alınan en önemli vergi haline geldi.

Konu hakkında ki önceki kanunların tümü kaldırılarak, bütün hükümler 10 Haziran 1929 tarih ve 1525 sayılı Şose ve Köprüler Kanunu içinde toplandı.

Telsiz tesisi hakkındaki kanun çıktı. Türkiye'de radyonun kurulması TBMM'de kabul edildi.

Dinin politik amaçla suistimal edilmeyeceği hakkında kanun kabul edildi.

Aşar vergisi, Öşür vergisi olarakta bilinen Osmanlı'da tarım ürünleri üzerinden alınan %10 oranında ki vergiye denilmektedir.

Aşar vergisi alınan ürünler Buğday, Arpa, Pirinç, Darı, Karpuz, Hıyar, Patlıcan, Yonca, Zeytin, Susam, Bal, Şeker kamışı ve meyveler idi. Kaldırılmadan bir yıl önce, 1924 yılında, 27.5 milyon lira ile bütçenin dörtte birini oluşturuyordu.

1 Mart 1925'te Tütün Rejisi Fransızlardan 4 milyona devletçe satın alındı ve tüm hak ve yükümlülükleri devlete devredildi.

Yabancılara ait Reji Şirketi (Memalik-i Mahruse-i Şahane Duhanları Müşterekü'l-Menfa'a Reji Şirketi) Osmanlı İmparatorluğu'nda tütün üretimini ve işlenmesini sıkı bir biçimde denetliyor, elde edilen gelirin büyük bir bölümünü Osmanlı borçları karşılığında Düyunu Umumiye'ye veriyordu.

1925 yılında Hükümetle Reji Şirketi arasında yapılan bir antlaşma ile Reji'nin bütün hak ve yükümlülükleri Devlete devredildi. Cumhuriyet Hükümeti, Reji'nin sermayesi olan 4 milyon Fransız Frankını Osmanlı Bankası'na ödedi ve Reji'nin yönetimini devraldı.

Ayrıca 26.2.1925 gün ve 588 sayılı yasa,
"istihlaki dahiliyeye mahsus tütün mubayaası, işletilmesi ve tütün ve sigara imali ve satılmasile tütüne müteallik sair umur... doğrudan doğruya Hükümetçe ifa edilir"
düzenlemesini getirdi. 9 Haziran 1930 gün ve 1701 sayılı Yasa ise 588 sayılı yasanın yerini aldı.

Bu yasaya göre, halkın tüketimi için tütün ve tömbekiyi satın almak, işlemek, kıymak; bu tütünden sigara, enfiye, ağız ve pipo tütünü yapmak; bu maddeleri markalı, bandrollü ve etiketli kutulara ve paketlere koymak; bunları ülke içinde satmak Devletin tekeli altına alındı. Yalnızca yabancı ülkelere satmak amacıyla yaprak tütün ticareti yapmak serbest bırakıldı.

2 yıl süre için çıkarılan kanun, daha sonra süresinin 2 yıl daha uzatılması ile 4.3.1929 tarihine kadar yürürlükte kalmıştır. Şeyh Sait isyanını bastırmayı, karışanları cezalandırmayı ve bölgede meydana gelen diğer kalkışmaları bertaraf ederek, asayişi sağlayacak etki oluşturmayı amaçlamıştır.

Ayrıca bu kanunla iki istiklal mahkemesi kurulmuştur.
• ANKARA İSTİKLAL MAHKEMESİ ( Harekât-ı Askeriye Mıntıkası Haricinde Kalan İller ) 04/03/1925 tarihinde kuruldu, 07/03/1927 tarihinde kaldırıldı.
• ŞARK İSTİKLAL MAHKEMESİ ( Harekat-ı Askeriye Mıntıkası ) 04/03/1925 tarihinde kuruldu, 07/03/1927 tarihinde kaldırıldı.

Ticaret bakanlığının saptayacağı bölgeler içinde, 25 yıl süreyle şeker fabrikaları kurma ve işletme hakkı veriliyordu.

Fabrikalar belirtilen süre içerisinde 1913 tarihli Teşviki Sanayi Kanununun sağladığı kolaylıklardan yararlandırılacaktı.
• Üretilen şekerden 8 yıl süre ile istihlak vergisi alınmayacak,
• üretilen pancarın şeker fabrikalarına satılması koşuluyla, pancar ekim alanları arazi vergisinden bağışık tutulacaktı.
• Fabrikalara kömür ve kireç sağlayan ocaklardan herhangi bir resim alınmayacak,
• fabrika kuracaklara hazine topraklarından bedelsiz olarak 1-5 ha'lık alan tahsis edilecek,
• fabrikaların hammadde ve ürünleri, kamu taşıtlarınca 1/3 oranında indirimli taşınacak,
• fabrikada çalışanlardan 10 yıl süreyle "temettü vergisi" alınmayacaktı.

Ancak bu yasadan yararlanmak isteyen kişi ve kuruluşlar, şeker fabrikası kurabilecek ve işletebilecek sermayesi ve personeli olduğunu kanıtlamak zorunda olacaklardı.

14 Nisan 1925 gün ve 618 sayılı Limanlar Kanunu, Türkiye'deki limanların idare ve bakımını Devletin sorumluluğu altına veriyordu. Hükümet, sermayesini kısmen bütçeden sağlayarak, her limanda bir Türk Anonim Şirketi oluşturmaya yetkiliydi. Bu şirket, limandaki su ve kömür dağıtımını, yükleme ve boşaltma işlerini düzenleyecekti.

19 Nisan 1925 tarihli 633 sayılı kanunla kurulan banka, 1 Mayıs 1925 tarihinde çalışmalarına başlamıştır. Sanayi ve Maadin Bankası, devletin, sanayi ve maden üretiminin geliştirilmesine ve doğrudan doğruya görev almasına olanak veren ilk kuruluş olmuştu. Kalkınma bankası tipinin ilk örneklerinden olan bu bankanın kurulması ile devlet, Türk bankacılığında işletmecilik yönü ağır basan, bir banka türü oluşturmuş bulunuyordu.

Sanayi ve Maadin Bankası, Hereke, Feshane, Bakırköy Mensucat Fabrikalarını ve Tosya Çeltik Fabrikasını kontrolü altında tutmuştu. Ayrıca Bünyan ve Isparta iplik fabrikalarına, Maraş Çeltik Fabrikasına, Malatya ve Aksaray Değirmen ve Elektrik Şirketlerine, Kütahya Çini Fabrikasına ve Yalvaç Sanayi-Ticaret Şirketine ortak olmuştu.

Sanayi ve Maadin Bankası 1932 yılında elinde bulunan fabrikaları Sanayi Ofisine devretmiş, 7 Temmuz 1932 tarih, 2064 sayılı kanunla kurulan Türkiye Sanayi ve Kredi Bankası'na devredilmiştir. 1933 yılında Sümerbank'ın kurulmasıyla, Sanayi Ofisi'nin elinde bulunan fabrikalar bu kuruluşa devredilmiştir.

Yüksek Askeri Şura Kanunu kabul edildi.

Şuray-ı Devlet (Danıştay) yeniden kuruldu.

Osmanlı toplumunda, Müslümanlar toplumdaki yerlerine ve edindikleri görevlere göre değişik biçimlerde giyinebilirlerdi. Gayri Müslimler ise kendilerine göre giyinmekteydiler. II. Mahmut döneminde de bu hususta düzenlemeye gidilmesi denenmişti. Devlet memurlarının ceket ve pantolon giymeleri ve başlarına da fes giymeleri mecbur edilmişti.
M.Kemal, 25 Ağustos 1925'te Kastamonu'ya yaptığı bir gezide, başına şapka giyip, "Buna 'şemsiperli serpuş' derler" diye halkı şapka giymeye özendirmesinden sonra, 25 Kasım 1925'te "Şapka Giyilmesi Hakkındaki Kanun" çıkarıldı.

Tütün işletmeleri devlet kontrolüne alınmıştır.

Tekke ve Zaviyelerle, Türbelerin Seddine (kapatılmasına) ve Türbedarlıklar ile Birtakım Unvanların Men ve İlgasına Dair Kanun

Kabul edilen bu kanunlarla;
• Hicri ve Rumi Takvim uygulaması kaldırılarak yerine Miladi Takvim,
• Alaturka saat yerine de milletlerarası saat sistemi uygulaması benimsendi.

İsviçre'de 1907 yılında hazırlanan ve 1912 yılında yürürlüğe giren kanundan alınarak, 17 Şubat 1926 tarihinde kabul edildi.
Medeni Kanunun kabulünden sonra Mecelle Kanunları kaldırıldı.

1889 tarihli İtalyan ceza kanunundan alınarak, 1 Mart 1926 tarihînde kabul edilmiştir.

İsviçre kanunlarından alınarak Türkiye'de yürürlüğe konulmuştur. 4 Ekim 1926 tarihinde yürürlüğe konulan 818 sayılı kanundur.

Atatürk, Türkiye'de bir demir-çelik fabrikasının kurulmasına çok büyük önem veriyordu. İktisat Vekaleti ilk olarak 1925 yılında bu konuda bir çalışma yaptı.

17 Mart 1926 tarihinde de Demir Sanayiinin Tesisine Dair 786 sayılı kanun kabul edildi. Bu kanun, demir sanayiinin devlet tarafından kurulmasını öngörüyordu.

Kanunun 1. Maddesi şöyleydi: "Karadeniz mailesinde Devlet tarafından tesis edilecek demir sanayii ile merbutu kömür ve demir madenlerinin tetkik, taharri, tesis ve işletilmesi için dört senede sarf edilmek ve her sene sarfı icap eden miktar bütçeye konulmak üzere, on sekiz milyon lira tahsis olunmuştur."

Bu kanunun çıkmasına rağmen uzun bir süre, bir adım atılamadı.

Kanun ile petrol arama ve işletme hakkı devlete verilmiştir.

7 Mart 1954 tarihinde güncellenmiş ve aynı tarihte TÜRKİYE PETROLLERİ ANONİM ORTAKLIĞI KANUNU çıkarılmıştır.

Alman ve İtalyan kanun ve eserlerinden yararlanılarak hazırlanan kanunun;
• Kara Ticareti kısmı 29 Mayıs 1926'da,
• Deniz Ticareti kısmı 15 Mayıs 1929'da yürürlüğe girmiştir.

1 Haziran 1926 günü yürürlüğe giren 3 Nisan 1926 tarih ve 790 sayılı Yasa ile, her türlü alkollü içki üretimi, ithali ve satışı Devlet tekeli altına alındı.

Genel Nüfus Sayımı hakkında kanun kabul edildi.

1891'de "Bab-ı Ali İstatistik Encümeni Nizamnamesi" ile istatistik hizmetleri kanuni bir esasa bağlanmıştır.

1926 yılında kurulan "Merkezi İstatistik Dairesi" 1930 yılına kadar faaliyetlerini sürdürmüş, 1930 yılında 1554 sayılı yasa ile "İstatistik Umum Müdürlüğü" adını almıştır. Devlet Planlama Teşkilatının kurulması kararı ile birlikte 53 sayılı yasayla İstatistik Enstitüsü yeniden yapılandırılarak, bugünkü kimliğine temel teşkil eden organizasyon çatısı kurulmuştur.

Kurum, 28 Ekim 1927 tarihinde ilk nüfus sayımını gerçekleştirmiştir.

27 Haziran 1926 tarih 405 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan kanunla "Ermeni suikast komiteleri tarafından şehit edilen veya bu uğurda duçar-ı gard olan ricalin ailelerine verilecek emlak ve arazi hakkında kanun" çıkartıldı.

Aralarında; Talat Paşa, Cemal Paşa, Cemal Azmi Bey, Bahaeddin Şakir, Cemal Paşa'nın yaverleri Süreyya ve Nusret Bey, Sait Halim Paşa'nın ailesinin de olduğu 21 kişiye maaş bağlandı.

Aynı şekilde "Tehcir meselesinden dolayı Kürt Mustafa'nın riyaset ettiği Divan-ı Harb kararıyla idam edilen rical ve efradı ailesi hakkında kanun" çıkarıldı.

Yabancı devletlere tanınmış kabotaj imtiyazları 20 Nisan 1926 gün ve 815 sayılı yasayla kaldırılmış, ilgili kanun 1 Temmuz 1926'da yürürlüğe girmiştir.

Türkiye sahillerinin bir noktasından diğerine deniz ulaşımı, Türk sancağı taşıyan gemilerin dışındakilere yasaklandı. Liman hizmetleri ile ilgili işletmelerin yalnızca Türk vatandaşlarına açık tutulması kararlaştırıldı.

Yasaya göre; Türkiye Cumhuriyeti Devletinin tüm karasuları ve limanları arasındaki deniz ticareti, yolcu taşımacılığı Türk Devletinin yönetiminin altına girdi. Türk karasuları içinde balıkçılık, süngercilik, vb. işleri yapmak ve bu işlerde işçi olarak çalışmak, rehberlik, kaptanlık, çarkçılık, tayfalık, dalgıçlık gibi görevleri yerine getirmek yine yalnızca Türk vatandaşlarına bir hak olarak verildi.

1926 yılında Türk Kabotaj Kanunu yürürlüğe girmesiyle birlikte, devletin yolcu taşıma işini kamu hizmeti sayması nedeniyle, yolcu taşıma işi devlet tekeline bırakıldı. Yük taşıma işinde ise devlet ve özel teşebbüs beraber faaliyette bulunmaya başladı.

Bu yasa ile beraber Türkler, kendi limanlarında, akarsularında, göllerde, Marmara Denizi ve boğazlarda tam bağımsızlığı kazanmış oldu. Yabancı devletlerin gemilerinin, sadece Türk ve yabancı devletlerin limanları arasında ticaret yapabileceği belirtildi.

Ülkemizde her yıl 1 Temmuz, "Denizcilik ve Kabotaj Bayramı" olarak kutlanmaktadır.

25 Ocak 1926 gün ve 725 sayılı yasa, ülkeye petrol ve benzin ithalini tamamiyle Devlet tekeline aldı. Bu tekel hakkının kullanımı, yapılan bir antlaşma ile Standard Oil Company of New York şirketine verildi.

İstiklal Mahkemeleri kaldırıldı.

Binaların numaralandırılmasına ve sokakların adlandırılmasına ilişkin yasa kabul edildi.

"Lozan'da Akdolunan Aff-ı Umumi Beyanname ve Protokolünde Mevzubahis 150 Kişilik Listede İsimleri Muharrer Eşhası Türkiye Tabiiyetinden İskatı Hakkında Kanun" TBMM'de kabul edildi.

1927 yılında sınai gelişmeyi hızlandırmak amacıyla, on beş yıl süreli yeni bir Teşvik-i Sanayi Kanunu hazırlandı.

Yasaya göre,
• uygun görülen işletmelere karşılıksız arazi verilecek,
• kazanç ve gümrük vergilerinden bağışıklık tanınacak,
• şirketlerin özel haberleşme hatları kurmalarına kolaylık sağlanacaktı.
• Özendirilen girişimlerde kural olarak Türkler çalıştırılacak, yalnız yönetici ve muhasebecileri yabancı olabilecekti.
• Nitelikli iş gücü gerektiğinde; ülke dışından Türklere aynı işi öğretmek amacıyla kısa süreli olarak yabancı işçi getirilebilecekti.

Demiryollarının yapımı ve işletilmesinin bir arada yürütülmesini sağlamak amacıyla Demiryolu alanında ilk bağımsız yönetim birimi olarak 31 Mayıs 1927 tarih ve 1042 sayılı Kanun ile Nafia Vekaleti (Bayındırlık Bakanlığı)'ne bağlı olarak kuruldu. "Devlet Demiryolları ve Limanları İşletme Umum Müdürlüğü" adıyla 1939 yılında Münakalat Vekaleti (Ulaştırma Bakanlığı)'ne bağlandı. Bu kuruluşun adı, 1929'da "Devlet Demiryolları ve Limanları Umum Müdürlüğü", 1931'de ise "Devlet Demiryolları Umum Müdürlüğü" olarak değiştirildi.

Kanunla; devlet yolları ve vilayet yolları şeklindeki tasnif kaldırılmış ve her iki yolun da yapım, bakım ve onarımları ile il özel idareleri görevlendirilmiştir. Demiryolu yapımına öncelik verildiğinden, karayolu çalışmaları tamamen vilayetlere bırakılmıştır.

TBMM'de "Hukuk Usulü Muhakemeleri Kanunu" kabul edildi.

TBMM'den "Ziraat ve Baytar Enstitüleri ile Ali Mektepleri Tesisine ve Ziraat Tedrisatının Islahına Dair kanun" kabul edildi.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde reasürans veya mükerrer sigorta, büyük çoğunluğu yabancı sermayeli şirketler tarafından yapılıyordu.

25.6.1927 gün ve 1160 sayılı yasayla reasürans işi, Devlet Tekeli haline getirildi.
Devlet, bu hakkını kullanmak amacıyla tamamiyle Türk sermayesiyle Milli Reasürans Türk Anonim Şirketi'ni kurdu.

TBMM'de "Umumi Müfettişlikler Teşkiline Dair Kanun" kabul edildi.

Şûrâ-yı Devlet adıyla 1868 yılında Danıştay'ın kurulması, ülkede 19. yüzyılın ilk yıllarında başlayan ıslahat ve yenileşme hareketlerinin en önemlilerinden biridir.

Şûrâ-yı Devlet', "Kavanin ve nizamat layihalarını tetkik ve tanzim, mesalihi mülkiyeyi tetkik, hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis deaviyi rü'yet ve memurini devletin tahkik ahvaliyle, muhakemelerini icra" görevlerini yerine getirmek üzere kurulmuştur. "Hükümet ile eşhas beyninde mütehaddis davaları" görmek ve çözümlemek görevi, 1876 Kanuni Esasisi ile genel mahkemelere bırakıldığından, İmparatorluk Danıştay'ının yargısal görevi çok sınırlı kalmıştır.

İmparatorluk döneminde 54 yıl görev yapan Danıştay'ın faaliyeti, 4 Kasım 1922 tarihinde İstanbul'daki bütün merkez kuruluşlarının TBMM Hükümetinin idaresine geçtiği sırada sona ermiş, Cumhuriyet devrinde 669 Sayılı Kanunla Danıştay yeniden kurulup, 6 Temmuz 1927 tarihinde çalışmaya başlamıştır.

28 Ekim 1927 tarihinde Türkiye Cumhuriyeti döneminin ilk nüfus sayımı yapıldı.

Bu sayıma göre;
• Ülke nüfusu: 13.648.270 olarak belirlendi.
• Nüfusun %75'i belde ve köylerde yaşamaktaytı.
• Okur-yazarlık oranı %11 idi.
• Toplam nüfus içinde erkeklerin sayısı, kadınlardan yaklaşık 500 bin daha azdı.

30 Aralık 1925 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisinde kabul edilen "Mevcut Evrak-ı Nakdiyenin Yenileriyle İstibdaline Dair Kanun" ile Türkiye Cumhuriyetinin banknotlarının basılması kararı alındı.

İlk kağıt Türk lirasının basımı, İngiltere'de "Thomas De LaRue" adlı bir şirkete yaptırıldı. 1, 5, 10, 50, 100, 500 ve 1000 liralık kağıt paraların üzerinde, Fransızca sözcüklerin yanı sıra Arap harfleriyle yazılı Türkçe sözcükler bulunuyordu.

Bu paralar tedavüle girinceye kadar Osmanlı döneminde basılmış "Evrak-ı Nakdiye" olarak anılan paralar kullanılmaya devam edilmiş, 4 Aralık 1928 tarihinde tedavülden tümüyle kaldırılmıştır.

10 yıl süreyle hayatta kalan yeni kağıt paralar, üzerinde ki yazılardan ötürü "Atatürk devrimlerinin ilkelerine ters düşmesi nedeniyle" 15 Ekim 1937 tarihinde çıkarılan bir yasayla "yavaş yavaş" dolaşımdan kaldırıldı. Türkiye Cumhuriyeti'nin bu ilk kağıt paraları, 15 Haziran 1949 tarihinden sonra geçerliğini tümüyle yitirdi.

1927'de çıkarılan ilk kağıt paraların üzerinde "30 Kanunuevvel 1341 tarih ve 701 numaralı kanuna göre" yazısı yer alıryordu.

CHP grubunda laiklik esası ve teşkilatı esasiye kanununun dine ait hükümlerinin çıkarılması kabul edildi.

Teşkilatı esasiye kanunundan dine ait maddelerin B.M.Meclisince çıkarılması.

Anayasa'dan dini terimlerin kaldırılmasına ilişkin kanun kabul edildi.

Anayasanın 2nci maddesinde ki "Türkiye Devleti'nin dini, Din-i İslam'dır" maddesi anayasadan çıkarıldı. Böylece "laiklik" tesis edildi.

Türkiye Cumhuriyeti'nin bilinen ilk yolsuzluk davası başladı.

Kurulmaya çalışılan Gölcük Tersanesinde, bir yandan devam ettirilen Yavuz Zırhlısının Onarımı işinde yolsuzluk yapıldığı iddiasıyla eski Bahriye Nazırı İhsan Bey Yüce Divana sevkedildi. İhsan Bey 2 yıl 2 ay hapse mahkum oldu.

İhsan Bey'in bakanlık görevinden ayrılması ile Bahriye Vekaleti lağvedildi.

Türkçe resmi dil olarak kabul edildi.

TBMM'de "Yüksek Mühendis Mektebi Kanunu" kabul edildi.

Beynelmilel rakamlar kabul edildi.

• Kurtuluş savaşı sırasında zor koşullar altında da hayvan ve insan aşıları üretilmeye devam edilmiştir.
• İstanbul'un işgali sonrasında, aşı merkezi; önce Eskişehir, daha sonra da Kırşehir'e taşınmıştır.
• Aynı dönemde Afyon'da da çiçek aşısı üretilmeye devam edilmiştir.
• Erzurum'da ki serum laboratuvarı Rus işgali sırasında; Halep, Niğde, Sivas ve Erzincan'a taşınmış, Kastamonu'da da aşı üretimi yapılmıştır.
• Türkiye'de 1700 lü yılların başından beri devam eden koruyucu hekimlik ve aşılama çalışmaları, 27 Haziran 1928 yılında 1267 sayılı kanunla merkezileştirilerek "Türkiye Cumhuriyeti Merkez Hıfzısıhha Müessesesi" adı altında birleştirildi.

Melinit isimli bir Fransız şirketi tarafından Maliye Bakanlığı adına sivil amaçlarla kurulmuş olan bu fabrika, 27 Mayıs 1934 tarih ve 2441 sayılı Barut ve Patlayıcı Maddelerle Av Malzemesi İnhisarı kanunuyla, Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü'ne bağlanmış, 1968 yılında Kayaş Kapsül Fabrikası ile birleştirilmiştir.

Elmadağ Barut Fabrikası 1928 yılında Tekel tarafından Fransız Melinit firmasına yaptırıldı. 27 Mayıs 1934 tarih ve 2441 sayılı kanunla Askerî Fabrikalar Genel Müdürlüğü'ne devredildi.

14 Mart 1934 tarihli bir mukavele ile Budapeşte Nitro Kimya müessesine ihaleye verilen Trotil İşletmesi,
1 Ağustos 1935 tarihinde Alman Ziren firmasına ihaleye verilen Oleum İşletmesi,
18 Nisan 1936'da Alman Ziren firmasına ihaleye verilen Nitrogliserinli Barut İşletmesi,
18 Şubat 1935 tarihinde Buşing firmasına ihaleye verilen Sülfürik Asit ve Nitrik Asit Teksifhaneleri ile Fitil, Karabarut ve Dinamit İmalâthanelerinin ilâvesiyle fabrika, geniş bir üretim kapasitesine kavuşmuştur.

Türk harfleri kanunu Büyük Millet Meclisince kabul edildi.

11 Kasım 1928 tarihinde alınan ve 24 Kasım 1928 tarihinde resmi gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren Bakanlar Kurulu kararı ile M. Kemal Atatürk'e "Millet Mektepleri Başöğretmenliği" unvanı verildi.
Atatürk'ün doğumunun 100. yılı olan 1981 senesinde, yönetimin aldığı bir karar ile her yıl 24 Kasım günü, Türkiye'de... "Öğretmenler Günü" olarak kutlanmaya başlandı.
Öğretmenler günü, dünyada, UNESCO'nun önerisi ve BM'nin 1994 tarihli kararı ile her yıl 5 Ekim günü kutlanmaktadır.

TÜRKİYE'DE EĞİTİM
1928'de Millet Mektebleri açıldı, 1936'da Halk evlerinin bünyesine girdi.
1932'de Halk Evleri açıldı. 1951'de kapatıldı.
1936'de Köy Eğitmenleri Projesi başladı.
1940'da Köy Enstitüleri kanunlaşarak resmileşti.
1942'de Yüksek Köy Enstitüsü açıldı.
1949'da ABD ile Fulbright Antlaşması imzalandı.
1954'de Köy Enstitüleri, Öğretmen Okullarına dönüştürüldü.

Bu kanuna göre tıbbi afyon, ham kokain, morfin, eroin, %20'den fazla morfin ve %10'dan fazla kokain içeren tüm ilaçların ve esrarın ithali, ihracı, imali ve ülke içindeki satışı Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaleti (Sağlık ve Sosyal Yardım Bakanlığı)'nın denetimi altına alındı.

Haşhaştan ham afyon elde edilerek yurtiçi ve yurtdışına satılması ise bu düzenlemenin dışında bırakıldı. Bu uygulama, afyon işleme tesislerinde eroin üretimi yapılmasına gelen uluslararası tepkiler üzerine başlatılmıştır.

31.5.1933 gün ve 2253 sayılı Yasayla, uyuşturucu maddelerin üretimi, ithali ve ihracı bir Devlet tekeli haline getirildi.

Takrir-i Sükun Kanunu yürürlükten kalktı.

TBMM'de "Ceza Muhakemeleri Usulü Kanunu" kabul edildi.

24 Nisan 1929 yılında İsviçre kanunlarından alınarak yürürlüğe konulmuş, ancak uygulamada faydalı olmayınca, 30 Haziran 1932'de yeniden düzenlenmiştir.

Kabahatlerin affı. Kabahatlilerin affı ve bazı cürümlerin takibat ve tecili hakkında kanun.

Devlet memurları maaşlarının tevhit ve teadülü kanunu kabul edildi.

Zirai kredi kooperatifleri kanunu kabul edildi.

Kibrit ve çakmak imtiyazı 1924-1929 yılları arasında çoğunluk hissesinin bir Belçika grubuna ait olduğu Türkiye Kibrit İnhisarı T.A.Ş.'ne verildi. Ancak bu şirket 1930 yılında tasfiye edildi.

Kibrit ve çakmak tekeli, 1 Haziran 1929 gün ve 1503 sayılı yasayla Devlete devredildi. Bu yasayla, kibrit ve çakmak taşlarının üretimi, ithali ve satışı devlet tekeline verildi. Çakmak taşı ve kibrit yapmaya mahsus her çeşit makine, alet ve edevatın özel kişilerce ithali, üretimi, nakli, alım-satımı da yasaklandı.

Yasa yürürlüğe girdiği tarihte özel kişilere ait bulunan ve yasada belirtilen faaliyetin içine giren makine ve tesislerin İnhisar İdaresine satılması kararlaştırıldı. İlgili kişi veya kuruluş bu makine ve tesisleri satmak istemezse, bunları bir ay içinde ihraç edecekti. İnhisar İdaresine satışta fiyat konusunda bir anlaşma olmazsa, mahallin en büyük mülki amiri, ticaret odasından bir temsilci ve tesis sahibinin bir temsilcisinden oluşan bir komisyon, satış fiyatını belirleyecekti.

Hükümet, ülke ihtiyacını karşılayacak bir kibrit fabrikasının kurulmasına karar verdi. Bu amaçla, 15 Haziran 1930 gün ve 1725 sayılı Yasayla 15 kibrit tekeli American-Turkish Investment Corporation isimli bir şirkete devredildi.

Bu devrin yapılmasına karşılık ABD'den 10 milyon dolarlık bir kredi alınması söz konusuydu. Bu şirketin kibrit fabrikası 1933 yılında üretime geçti.

Çakmak inhisarı 7.2.1949 gün ve 5321 sayılı yasayla, kibrit inhisarı da 30.1.1952 gün ve 5865 sayılı yasayla kaldırıldı.

Milli sanayii koruyacak kanun kabul edildi.

Topraksız çiftçiye toprak verilmesi kanunu kabul edildi.

Tarik Bedel-i Nakdisi adıyla alınan yol vergisi ile ilgili olarak son köklü değişiklik, 1525 numaralı Şose ve Köprüler Kanunu ile yapıldı.

• "Türkiye'de, on sekiz yaşından altmış yaşına kadar her erkek nüfus yol mükellefiyetine tabidir.
• Yol mükellefiyeti bedenen ve bizzat çalışmak istemeyenler tarafından nakden ifa edilir.
• Ancak sakatlığı sabit olan fakirler, hayatta beş evladı olanlar, bilumum mekteplerde tahsilde bulunan öğrenciler, silah altındaki ordu ve jandarma askerleri yol mükellefiyetinden muaftır.
• Bir senelik bedeni mükellefiyet ortalama kuvvete sahip bir amelenin on günde yapabileceği iş miktarından ibarettir.
• Nakdi mükellefiyet senede toplam 8 liradır. Buna yol parası denir ve vilayetler genel meclislerince tespit edilecek zamanlarda ve iki eşit taksitte alınır."

1929 yılında 8 lira olarak belirlenen yol vergisi daha sonraki değişikliklerle 12 liraya, 1947 yılından sonra ise 18 liraya kadar yükselmiştir.

Yol vergisi üzerine ilk kanun, 10 maddeden oluşan 102 sayılı Tarik Bedeli Nakdisi Hakkında Kanun 21 Şubat 1921 tarihinde yürürlüğe girmiştir.
Aynı mevzuda 19 Ocak 1925 tarihinde 23 maddeden oluşan 542 sayılı Yol Mükellefiyeti Kanunu çıkartılmıştır.

17 Şubat 1925 tarihinde Aşar Vergisinin kaldırılmasından sonra, Yol Vergisi, kırsal kesimden alınan en önemli vergi haline gelmiştir. Konu hakkında ki önceki kanunların tümü kaldırılarak, bütün hükümler 10 Haziran 1929 tarih ve 1525 sayılı Şose ve Köprüler Kanunu içinde toplanmıştır.

Türk parasının kıymetini koruma kanunu kabul edildi.

(BELEDİYELER KANUNU)

Sultanahmet'te büyük kadın mitingi yapıldı. Türk Kadınlar Birliği'nin düzenlediği mitingde, kadınlara belediye seçimlerinde seçme ve seçilme hakkı tanınması ve BMM'de kabul edilen Belediyeler Kanunu kutlandı.

Yeni belediye kanunu kabul edildi.

1929 Büyük Buhran sürecinde, azınlıkların ve imtiyazlı şirketlerin denetiminde olan Osmanlı Bankasının elindeki yetkiler alınarak bir Merkez Bankası kurulmuştur. Merkez Bankasının kuruluşunun geçekleşmesi, dış baskılar ve ekonomik yaptırımlar nedeniyle, oldukça sancılı bir süreçle olmuştur.
Banknot ihraç tekeline sahip, sermayesinin yarıdan fazlası devlete ve KİT'lere ait olan, özel hukuk hükümlerine tabiî bir anonim şirket şeklinde, 11 Haziran 1930'da 1715 sayılı kanunla kuruldu.
Tam olarak faaliyete 1 Ocak 1932 tarihinde başlamıştır.

Merkez Bankası'nın sermayesi, 15 milyon TL olup, her biri 100 lira değerinde 150.000 adet hisse senedine ayrılmıştı.
Bu hisse senetleri dört kısma ayrılmış olup,
• (A) serisi devlete,
• (B) serisi millî bankalara,
• (C) serisi millî banka dışında kalan diğer bankalara ve imtiyazlı şirketlere,
• (D) serisi de Türk ticaret müesseselerine ve Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilere tahsis edilmişti.

Merkez Bankası'nın kuruluşuna kadar, Osmanlı döneminde çıkarılmış "Devlet Kaimesi" niteliğindeki kâğıt paralar ülkemizde tedavülde bulunmaktaydı. Cumhuriyet yönetimi, Osmanlı devrinden 158.748.563 liralık kağıt para devraldı.
31 Ekim 1933 tarihinde 274.785 lira olan bu kaimeler, banknot çıkarmak tekeli Merkez Bankası'na verildiğinden, bu bankaya devredilerek, sonrasında tedavülden kaldırılmıştır.

Merkez Bankası'nın kuruluş yasasındaki amacı, 1715 sayılı kanunun ikinci maddesinde belirtildiği üzere, ülkenin ekonomik kalkınmasına yardım etmektir.

Tütün ve tütün mamulleri üretimi ile satışları devlet tekeline alınmıştır. Bu uygulama Reji idaresinin kaldırılması hususundadır. Tütün 1986 senesinde tekel kapsamı dışına çıkarılmıştır.

Kanunda şu hususlar vardı:

• 30 liraya kadar maaş ve ücretler vergiden muaftır.
• 150 liraya kadar olan maaş ve ücretlerin 30 lirası vergiden muaf, üst tarafı yüzde 10 vergiye tâbidir.
• 600 liradan fazla olan maaş ve ücretlerde yukarıdaki esaslar dahilinde, fazlası için yüzde 24 vergi alınacaktır.
• Tarımda çalışan işçilerle, serbest çalışan işçiler, bu vergiden muaf tutulacaktır.

Yeni buhran vergisinin kabulü, Meclis'te yoğun tartışmaların yaşanmasına sebep oldu. İlk söz alan Rahmi Bey (Sivas) vergi nispetlerine itiraz etti ve nispetlerin adalete daha yakın şekilde tespitinin lâzım geldiğini söyledi. Rahmi Bey bu mütalaasını bir de takrir vermek suretiyle teyit etti.

Türk çocuklarının ilk öğrenimlerini Türk okullarında yapmalarını zorunlu kılan kanun kabul edildi.

Bu tarihte kabul edilen "Ölçüler Kanunu", 1 Ocak 1934 tarihinde yürürüğe girdi.

Halkevleri, halkın eğitimine ve kültürel gelişmesine yardımcı olmak üzere 19 Şubat 1932'de kuruldu.

Cumhuriyet Halk Fırkası, 1931 yılı kogresinde, parti tüzüğünün 72. Maddesinde parti idare heyetlerine Halkevi açma yetkisi verilmiştir. Yani Halkevleri tamamen CHP'nin kontrol ve tasarrufundadır.

İkinci Meşrutiyet döneminde uygulanan Türk Ocakları modelinin deneyimi ve birikiminin bu yeni yapılanmada önemli bir payı bulunmaktadır. Halkevleri, Türk Ocaklarının kapatılmasından yaklaşık 10 ay sonra kurulmuştur.

11 Ağustos 1951 tarihinde Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe giren 5830 sayılı kanun ile Türkiye genelindeki bütün Halkevleri kapatılarak malları hazineye devredilmiştir.

27 Mayıs 1960'da gerçekleşen askeri darbe sonrasında Halkevleri 21 Nisan 1963 tarihinde bir dernek statüsünde, bağımsız bir demokratik kitle örgütü olarak tekrar kurulmuştur. Bu dönemde bini aşan sayısı ile Halkevleri toplumsal muhalefetin önemli merkezlerinden biri haline gelmiştir.

12 Eylül 1980 tarihinde gerçekleşen askeri darbe ile Halkevleri yeniden kapatılmış, bir kez daha bütün varlıklarına el konulmuştur. 1987 yılında toplam 24 şubede tekrar faaliyete geçmiştir.

1929 dünya krizinin ardından tarım ürünleri fiyatları hızla ve büyük oranda düşünce, Hükümet buğday fiyatlarında mevsimlik dalgalanmaları önlemek amacıyla Ziraat Bankası'na buğday alma görevi verdi.

3 Temmuz 1932 gün ve 2056 sayılı Hükümetçe Ziraat Bankasına Mübayaa Ettirilecek Buğday Hakkında Kanun ile buğday üreticisinin tüccara karşı korunması amaçlandı. Bu Yasa ile getirilen uygulama sonucunda Toprak Mahsulleri Ofisi 24.6.1938 gün ve 3491 sayılı yasayla kuruldu.

9 Temmuz 1932 gün ve 2068 sayılı Yasayla Türkiye İskele ve Limanları Arasında Posta Seferleri Hizmetinin Devlet İdaresine Alınmasına Dair Kanun, limanlar ve iskeleler arasında düzenli posta seferleri Devletin tekeline geçti.

Elinde gemisi olup limanlar ve iskeleler arasında yolcu ve yük taşıyanlar, gemilerini belirli bir fiyat üzerinden Devlete satmaya mecbur tutuldu. Bu koşulu kabul etmeyenler, gemilerini başka ülkelere satma konusunda serbest bırakıldı.

29 Mayıs 1933 gün ve 2239 sayılı Yasayla (Denizyolları İşletme Kanunu) bu düzenleme bir parça yumuşatıldı.

Ezanın Arapça okunması ülke genelinde resmen yasaklandı. Diyanet dairesi, bu yasağı ilgili mercilere duyurdu.

Dahili İstikraz (İç Borç) Kanunu Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi.

Antalyaya demiryolu yapılması kanunu çıktı.

İstanbul ve İzmir'de su dağıtımını yabancı şirketler düzenliyordu.

İstanbul Türk Anonim Su Şirketi 20.5.1933 gün ve 2198 sayılı yasayla;
Üsküdar ve Kadıköy Türk Anonim Şu Şirketi 11.4.1938 gün ve 3359 sayılı yasayla;
İzmir Suları A.Ş. ise 5.6.1944 gün ve 4583 sayılı yasayla devletleştirildi.

Kömüre giden demiryolunun yapılması kanunu çıktı.

Merkez Bankası'nın diğer bankalar üzerinde kullanabileceği önemli yetkiler verilmemişti. Bu yasa ile bankaların mevduat kabul etmeleri için lâzım olan izin yetkisini Maliye Vekaleti'ne verildi.

Türkiye Gemi Sanayi A.Ş., ülkemizde kökleri 15. yüzyıla kadar uzanan bir tersanecilik geleneğinin devamıdır.

Haliç Tersanesi'nin kurulma çalışmaları 1455 yılında Fatih Sultan Mehmet tarafından başlatıldı. Haliç Tersanesi 1910 yılına kadar askeri tersane olarak görev yaptı. Daha sonra sivil yönetime devredilen tersane; 1933 yılında 2248 sayılı Yasayla (Denizyolları ve Akay İşletmeleri ile Fabrika ve Havuzlar Hakkında Kanun, 31.5.1933) Denizyolları İşletmesi (Marmara, Akdeniz, Karadeniz hatları), A.K.A.Y. İşletmesi (İstanbul ve civarı hatları ve Yalova) ve Fabrika Havuzlar İşletmesi adıyla kurulan birime, bağlandı.

Camialtı Tersanesi 1933 yılında kuruldu ve Liman Atölyesi adıyla Devlet Limanları İşletmesi Umum Müdürlüğü'ne bağlandı.

İstinye Tersanesi 1912 yılında Fransız Saint-Nazaire Şirketi tarafından Boğaziçi İstinye Havuz ve Tezgahları adı ile kuruldu. 1938 yılında millileştirildi ve devletleştirildi ve Denizbank'a devredildi. İstinye Tersanesi 1992 yılında kapatıldı.

Alaybey Tersanesi 1925 yılında İzmir Liman ve Körfez İşletmesi T.A.Ş. bünyesinde kuruldu. 1938 yılında Denizbank'a, 1939 yılında Devlet Limanları İşletmesi Umum Müdürlüğü'ne, devredildi. Alaybey Tersanesi 2000 yılında Türk Silahlı Kuvvetleri'ne devredildi.

1929 Büyük Buhran sürecinde, Kalkınma Bankası niteliğinde kurulmuştur. 1930 yılından sonra zorunlu olarak sürdürülen Devletçilik politikasının örneklerindendir.

Sümerbank'ın 20.000.000 lira olan sermayesi devlet tarafından ödenmiştir. 3 Haziran 1933 tarih 2262 sayılı kanun ile Sanayi Ofisi ile Sanayi ve Maadin Bankası kaldırılarak bunların yerine Sümerbank kurulmuştur.

Sümerbank;
• yerli müteşebbisin kredi ihtiyacını karşılamak,
• özel sektör için finansman sağlamak,
• sanayi plânının uygulanmasa öncü olmak ve
• devletin sanayi, madencilik, elektrifikasyon alanlarındaki teşebbüslerini kurmak, işletmek ve finanse etmek amacıyla kurulmuştur.

Bu kanunla, ödünç para verme ve faiz yoluyla para kazanan gerçek ve tüzel kişilerin, hükümetten izin almak zorunda oldukları hükme bağlanmıştır.

Cumhuriyetin ilanının 10'uncu yıldönümünü kutlama kanunu çıkarıldı.

Genel af.

Balkan anlaşma misakı mecliste tasdik edildi.

Osmanlı döneminde barut, fişek, dinamit ve diğer patlayıcı maddelerin üretimi ve satışı Devletin elindeydi. Cumhuriyet kurulduktan sonra bu alandaki yetkiler 1927 yılında bir anonim şirkete devredildi. Bu şirketin 1,5 milyon liralık sermayesinin 750 bin lirası Hazine'ye, 740 bin lirası üç Fransız şirketine, 10 bin lirası da bir Türk girişimciye aitti.

Ancak bu şirket yükümlülüklerini yerine getiremeyince, 1932 yılında bu alandaki tekel yeniden Devlet tarafından kullanılmaya başlandı.

Barut ve patlayıcı maddeler inhisarı 9.5.1955 gün ve 6551 sayılı yasayla kaldırıldı.

Sivas - Erzurum demiryolu inşaatı için 30 milyon liralık iç borçlanma için 2463 numaralı kanun kabul edildi.

Yabancılara ait İzmir Rıhtım Şirketi (İzmir rıhtımı ve rıhtımdaki tramvay) 12.6.1933 gün ve 2309 sayılı yasayla devleştirildi. 18.6.1934 gün ve 2521 sayılı Liman İşlerinin Hükümetçe İdaresine Dair Kanun ile sermayesinin dörtte üçü devlete intikal etmiş bulunan limanların devlet işletmesi haline dönüştürülmesi sağlandı.

Yasanın kabulünün hemen ardından İzmir Liman Şirketi tasfiye edildi. İstanbul Liman Şirketi'nin tasfiye işlemleri de bir süre sonra tamamlandı. Tesislerin 18 Aralık 1934 tarihinde akdedilen mukavele esasları dâhilinde kamulaştırılması, 23 Aralık 1934 tarihinde 2665 sayılı kanununun kabulü ile gerçekleşmiştir.

17 Aralık 1934 tarihinde 24 Kasım 1934 tarihli Kanun'la Kemal öz adlı Cumhurbaşkanı'na verilen Atatürk soyadının veya bunun başına ve sonuna söz konarak yapılan adların hiçbir kimse tarafından öz ve soyadı olarak alınamayacağına dair Kanun, TBMM'de kabul edildi.

Lakap ve ünvanlar kaldırıldı.
Kanunla "Ağa", "Hacı", "Hafız", "Hoca", "Molla", "Efendi", "Bey", "Beyefendi", Paşa", "Hanım", "Hanımefendi", "Hazretleri" gibi lakap ve unvanlar kaldırılıyor; "bütün yurttaşlar, kadın-erkek, kanun karşısında ve resmi belgelerde yalnız adlarıyla anılır" deniliyordu.

Bu kanunla din adamlarının, hangi dine mensup olurlarsa olsunlar, mabet ve ayinler dışında ruhani kisve (giysi) taşımaları yasaklanmıştır.

Osmanlı İmparatorluğu döneminde, çeşitli nedenlerle, arazinin önemli bir bölümü vakıfların elindeydi. "Engelhardt, Türkiye'deki gayri menkullerin ve emlakın dörtte üçünün 19uncu asırda vakıf sıfatiyle camilere ait bulunduğunu iddia etmektedir." 1935'te yürürlüğe giren 2762 sayılı Vakıflar Kanunu ile bu vakıflar devletin denetimi altına alındı.

Hafta tatilinin Cuma gününden, Cumartesi öğleden sonraya alınması bu kanunla olmuştur. Kanunun ilk 3 maddesi şöyledir;

BİRİNCİ MADDE — Ulusal bayram yalnız Cumhuriyetin ilân edildiği 29 ilk teşrin günüdür. Türkiye'nin içinde ve dışında Devlet adına yalnız o gün tören yapılır. Bayram 28 ilk teşrin öğleden sonra başlamak üzere 29 ve 30 günleri devam eder.

İKİNCİ MADDE — Genel tatil günleri şunlardır:
• A - Zafer bayramı; istiklâl savaşında son zaferin kazanıldığı 30 ağustos günü; (Bu gün Millî Müdafaa vekilliği tarafından hazırlanacak programa göre özel tören yapılır).
• B - Ulusal egemenlik bayramı; 22 nisan öğleden sonra ve 23 nisan günü.
• C - Bahar bayramı; mayısın birinci günü.
• D - Şeker bayramı; üç gün.
• E - Kurban bayramı; dört gün,
• E - Yılbaşı günü; her yıl birinci kânunun 31nci günü Öğleden sonra ve ikinci kânunun birinci günü.
Bu maddede yazılı tatil günlerinde ve birinci maddede yazılı ulusal bayramın 28 ve 30 ilk teşrin günlerinde hususî yerlerin kapanması mecburî değildir.

ÜÇÜNCÜ MADDE — Hafta tatili pazar günüdür. Bu tatil 35 saatten eksik olmamak üzere cumartesi günü saat 13 te başlar. Halkın yemesi, içmesi, giyinmesi gibi zarurî ihtiyaçlar ile alâkalı alış, veriş dükkân ve mağazaları hakkında cumartesi günü hafta tatili kanunu hükümleri tatbik edilmez.

Aydın demiryollarının satın alınmasına dair mukavele mecliste tasdik edildi. İzmir-Aydın hattı; Denizli ve Dinar üzerinden Eğridir'e kadar uzanır.

Ankara Dil, Tarih ve Coğrafya Fakuleti kurulması kanunu kabul edildi.

Türkiye'yi elektriğe kavuşturma planını ve bu plan içinde yer alan kuruluşların ön projelerini hazırlamak üzere düzenlenen kanunla, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı'na bağlı Kamu İktisadi Teşebbüs'ü niteliğinde bir kurum olarak 24 Haziran 1935'te kuruldu.

Şeker Rasyonalizasyon Komitesinin 1929 tarihli raporu doğrultusunda, tarımsal, teknik ve idari çalışmaların koordine edilmesi, sermaye kaynaklarının birleştirilmesi amacıyla, şeker fabrikalarının birleştirilmesine karar verilmiş, 6 Temmuz 1935 tarihinde, Sümerbank, İş bankası ve Ziraat Bankası tarafından eşit hisselerle 22 milyon TL sermayeli Türkiye Şeker Fabrikaları Anonim Şirketi kurulmuştur. Dört ayrı fabrika bu şirket tarafından devralınmıştır.

M.Kemal'in direktifi doğrultusunda Hükümetten gelen telkinler üzerine Türkiye'de faaliyet gösteren Mason Locaları, faliyetlerini kendiliğinden durdurarak, kapanmış oldular.

M.Kemal'in çevresinde etkin başlıca mason isimler; Şükrü Kaya, Kazım Özalp, Mahzar Germen, Recep Peker, Dr.Mim Kemal Öke idi. Bunlar Cenova locasına ve Barca Mison Cenaplarına bağlıydılar. Türkiye'deki masonların liderleri İbrahim, Abraham Benaroyas ve Mustafa Hakkı Nalçacı idi.

Mason Localarının kapatılması üzerine Benaroyas, "Cemiyetimize zarar veren ve engelleyenlerin cezası ölüm olmalıdır! O sarı lider ortadan suret-i katiyetle ortadan kaldırılacaktır!" diyecektir. (Yunan, Laiki Foni (Halkın Sesi) Gazetesi, 1 Ağustos 1948)

Türkiye Büyük Loca'sında, kurulduğu 1909 yılından faaliyetlerine ara vermek zorunda kaldıkları 1935 yılına kadar seçim tarihi sırasıyla görev yapan Büyük Üstatlar:

• 1909 Talat Paşa
• 1911 Faik Süleyman Paşa
• 1912 Dr.Mehmet Ali Baba (Erel)
• 1915 Faik Süleyman Paşa (17 Ağustos 1916'da cephede şehit düştü)
• 1916 Mehmet Cavit Bey
• 1918 Rıza Tevfik (Bölükbaşı)
• 1920 Fuad Hulusi (Demirelli)
• 1921 Dr. Besim Ömer Paşa (Akalın)
• 1924 Servet Yesari
• 1925 Fikret Takiyeddin (Onuralp)
• 1927 Edip Servet (Tör)
• 1930 Servet Yesari
• 1930 Mim Kemal (Öke)
• 1932 Mustafa Hakkı (Nalçacı)
• 1933 Muhittin Osman (Omay)

Çalışmalara ara verilmesinden üç yıl kadar sonra, 1938 yılı Haziran ayında yeni Dernekler Kanunu çıkarılmasının ardından Masonların yeniden çalışmalara başlama arzusuyla 1938-1939 yıllarında üç loca oluşturdukları görülmektedir.

Kapatılan mason localarının tekrar açılmasına, M.Kemal'in öldürülmesindne sonra İsmet İnönü tarafından izin verildi ve el konularak Halkevlerine aktarılan malları iade edildi.

18 Nisan 1972 tarih ve 1581 numaralı TARIM KREDİ KOOPERATİFLERİ VE BİRLİKLERİ KANUNU ile güncellenmiştir.

Mülkiye Müfettişi Hamdi Bey 1926 yılında hükümete sunduğu bir raporda şöyle diyordu:

"Dersim, Cumhuriyet hükümeti için bir çıbandır. Bu çıban üzerinde kesin işlem yapmak ve üzücü ihtimalleri önlemek, memleketin selameti için mutlaka lazımdır. Mektep açmak, yol yapmak, refahı temin edecek fabrikalar kurmak özetle yurtlandırma ve medenileştirme yoluyla bölgeyi ıslaha çalışmak hayalden başka bir şey değildir."

1930'da Birinci Umum Müfettişi İbrahim Tali Öngören izlenecek yöntem olarak şunları belirlemişti: • "A) Bütün Dersim'in hariçle münasebetini kat ederek, taarruzlarına ve ticaretlerine mani olmak, aç kalacak halkı zamanla kendiliğinden ilticaya icbar etmek ve şu suretle Dersimi fenalıklardan tahliye. • B) Her tarafı esaslı surette kapadıktan sonra ihata çemberini tedricen darlaştırmak ve fenalıklardan dolayı yakalananları derhal Dersim'den çıkartarak garba serpiştirmek"

Genelkurmay Başkanı Fevzi Çakmak ise "Dersimli okşanmakla kazanılmaz" derken "Dersim'in koloni gibi nazarı itibara alınmasını" öneriyordu.

1934 yılında çıkartılan İskan Kanunu ve 1935 yılında çıkartılan Tunçeli İlinin İdaresi Hakkındaki Kanun kapsamında da bu önerilere uygun bir takım hareketlere girişildi.

Kanuna göre; Dersim'in adı değiştiriliyor ve yeni bir il kurularak adına ‘Tunçeli' deniliyordu. Yeni kurulan vilayete rütbesiyle ilgili yetkilere sahip olmak üzere bir korgeneral vali, kumandan olarak atanıyordu.

Tunceli Kanununa göre "Vali-Kumandan" aşırı yetkilerle donatılmış, yarama yürütme ve yargının neredeyse tüm yetkileri tanımlanmıştı. Güvenlik açısından gerekli görülürse il halkından olan kişileri ve aileleri il içinde bir yerden bir diğer yere nakletmeye ve bu kişi ve ailelerin il içinde ikamet etmelerini engellemeye yetkiliydi. İdam hükümlerinin de tescil edilmesi de valinin yetkisindeydi. Tecil edilmeyen idam cezaları infaz ediliyordu. Aslında bu hüküm anayasaya aykırı idi. Çünkü mevcut anayasaya göre idam hükümlerinin onayı TBMM'ye aitti.

Tunceli ilinde yaşayan ve nüfus kütüklerine kaydolmamış olanlar ile asker kaçakları hakkındaki af.

Meşhut suçlar muhakemesi usulü hakkındaki kanun kabul edildi.

8.6.1936 gün ve 3003 sayılı Endüstriyel Mamulatın Maliyet ve Satış Fiyatlarının Kontrolü ve Tesbiti Hakkında Kanun ile İktisat Vekaletine, endüstriyel ürünlerden gerekli gördüklerinin maliyet ve toptan satış fiyatlarını kontrol etme ve belirleme ve bu şirketlerin genel ekonomik durumlarını inceleme yetkisi verildi. Belirlenen fiyatlardan yüksek fiyatla mal satanlara hapis ve para cezasının verilmesi öngörülüyordu.

9 Haziran 1936 gün ve 3018 sayılı Yasa ile 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men'i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması Hakkında Kanun'a bir ek yapıldı. Bu değişiklikle ihracatçılar devletin sıkı denetimi altına alındı.

10.6.1936 gün ve 3025 sayılı Van Gölü İşletmesi Kanunu ile Van Gölünde 5 veya daha küçük tonluk araçlarla yapılan nakliyat hariç tüm nakliyat ve iskele, rıhtım, antrepo yapım ve işletimi devlet tekeline devredildi.

Kurulan Van Gölü İşletme İdaresi, ayrıca, gölün doğal servetlerini ve kendi ihtiyaçlarının karşılanması amacıyla göl etrafındaki madenleri Etibank'la birlikte işletebilecekti.

Radyoların işletilmesi yetkisi Posta, Telgraf ve Telefon İşletmesi'ne, PTT'ye verildi.

Nuri Demirağ ilk uçak mühendisimiz Selahattin Alan'ı da ortak ederek 17 Eylül 1936 Beşiktaş'ta bir ARGE atölyesi açarak işe başladı.

NU.D 36 (1940), NU.D 38 (1944) Türk malı uçaklar Amerikan yapımı uçaklarla boy ölçüşebilecek niteliktedir. THK, Beşiktaş'taki fabrikaya ilk olarak 65 adet planör, sonrasında 10 adet başlangıç eğitim uçağı sipariş etti. Planörler, 1937-1938 yıllarında tamamlanarak teslim edildi. Beşiktaş'taki fabrikada yapılan uçaklar, Türkiye'de olduğu kadar yurtdışında da büyük yankılar uyandırdı.

Türklerin kendi uçaklarını kendilerinin yapması belli başlı uçak fabrikalarını endişelendiriyordu. İngiliz ve Almanlara göre Amerika'nın endişeleri daha büyüktü.

Atatürk öldükten sonra havacılık alanına ilgi azalmış, devlet desteğini tamamen çekmiştir. 1939'da THK, sipariş ettiği 65 adet uçak sipariş sözleşmesini feshetti.

1941-44 yılları arasında ABD Türkiye'ye 95 milyon dolarlık savaş malzemesi vermiş ABD'den gelen malzemelere bir bedel ödenmemesine rağmen bu malzemelerin bakımı için her yıl bütçeden 400 milyon TL aktarıldı.

Amerika'ya, Türkiye'ye uçak satması için, ön ayak olan kişi Ahmet Emin Yalman Acenteliğidir. ABD Yalman'a uçak sanayi konusunda temsilcilik verir. Ne hikmetse rakiplerinin acentesi olduğunu bile bile, Fransızlar da Yalman'a acentelik verir.

Bu acenteliğin uçaklarını alıp da Nuri Demirağ'ın uçaklarını almayan 1949'un Hava Kuvvetleri Komutanı şu vahim sözleri söyler:

"Amerikan yardımından bedava uçak almak dururken uçak fabrikanıza sipariş verirsem yarın bu millet beni asar."

1920'li ve 1930'lu yıllarda büyük fedakârlıklarla elde edilen savunma sanayi imkan ve kabiliyetleri kaybedilmeye başlanmış ve yurtiçi siparişleri dış tedarikçilere yönlenmiş ve tüm bunlardan dolayı askeri fabrikalar ve sivil teşebbüsler 15 Mart 1950 çıkarılan bir kanunla kapatılmıştır.

1829 yılında Taşkömürünün Zonguldak Havzasında, Ereğli ilçesi Kestaneci Köyünden Uzun Mehmet tarafından bulunduğu kabul edildi.
8 Mart 1919 tarihinde Fransızlar, havzanın işleticisi olan Ereğli Şirketini korumak bahanesi ile Zonguldak'ı işgal etti.
18 Haziran 1920 tarihinde Ereğli halkının direnişi ve Büyük Millet Meclisinin girişimi sonucu Fransızlar Ereğli'yi terk etti.
12 Eylül 1921 tarihinde 151 sayılı, Havza-i Fahmiye Maden Amelesinin Hukukuna Müteallik Kanun yürürlüğe girdi.
1924 Türkiye'nin ilk maden mühendisliği okulu olan "Yüksek Maadin ve Sanayi Mühendis Mektebi" Zonguldak'ta açıldı.
1926 İş Bankası Zonguldak Kömür Havzası'nda Kozlu Kömür İşleri TAŞ'ı kurdu. Daha sonraki yıllarda da Maden Kömürü TAŞ, Kilimli Kömür Madenleri TAŞ ve Kireçlik Kömür Madenleri TAŞ'ı kurdu.
1930 Ereğli Madenleri Müdürlüğü; Havza-i Fahmiye Müdürlüğüne (Kömür Havzası Müdürlüğü) dönüştürülerek, İktisat Vekaleti Maden Umum Müdürlüğüne bağlandı. Havza-i Fahmiye Müdürlüğünün adı, 31 Mayıs 1939 tarihinde, "Havza İktisat Müdürlüğü" olarak değiştirildi.

1934 yılında Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası işletmeye açıldı.
1935 yılında Zonguldak Türk Antrasit Fabrikası işletmeye açıldı.
Fransızlara ait Ereğli Şirketi ile 28 Kasım 1936 günü bir devir sözleşmesi imzalandı. Bu sözleşme 31.3.1937 gün ve 3146 sayılı kanun ile onaylandı. Zonguldak limanı, demiryolu ve madenlerle, Kozlu ve Kilimli demiryollarının işletilmesi Ereğli Şirketi'nden devletleştirildi ve havzadaki deniz işleri tekel altına alındı.
28 Nisan 1937 Etibank Ereğli Kömürleri İşletmesi T.A.Ş.'ı (EKİTAŞ) kurdu.
31 Mart 1937 tarihinde 3146 sayılı yasa ile Ereğli Şirketi'nin sahip olduğu tüm mal varlıkları Etibank'a devredildi.
27 Ağustos 1937 tarihinde İhsaniye İtalyan ocaklarının ve Kömüriş'in İş Bankası ve Fransız hisselerinin alınmasından sonra, Kozlu Kömür İşletmesi, EKİTAŞ'ın bir kuruluşu olarak teşkilatlandı.
1.7.1938 gün ve 3437 sayılı Mahrukat Kanunu ile 2 bin nüfustan yukarı belediyelik yerleşimlerde, sivil ve askeri tüm kamu binalarında kullanılacak yakacaklar ve yakacak ihtiyacının Etibank tarafından karşılanmasına dair hükümler belirlendi.
30 Mayıs 1940 tarih ve 3867 sayılı "Kömür Havzasındaki Ocakların Devletçe İşletilmesi Hakkındaki Kanun" (Devletleştirme Kanunu, Füzyon ) yayımlandı. Bu kanunla, 1940 yılı Aralık ayı başından itibaren, diğer yabancı sermayeli şirketlerle yerli madenciler ve bankaların elindeki ocaklar devlet tarafından satın alındı.
1 Mayıs 1943 "Havza Büyük Amenajman Avan Projesi" Ekonomi Bakanlığının onayı ile yürürlüğe girdi.
23 Ekim 1943 EKİTAŞ, Mahdut Mesuliyetli Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi (EKİ) haline dönüştürüldü.
27 Kasım 1948 Çatalağzı Termik Santralı işletmeye alındı.
13 Aralık 1956 Armutçuk Kömür İşletmesi (AKİ) Müessesesi mahdut mes'uliyetli bir müessese haline getirildi.
22 Mayıs 1957 tarih 3460 sayılı Kanuna ve Enerji ve Tabi Kaynaklar Bakanlığına bağlı bulunmak koşulu ile Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumu (TKİ) kuruldu. Etibank'a bağlı bulunan;
• Ereğli Kömürleri İşletmesi Müessesesi (EKİ),
• Armutçuk Kömür İşletmesi Müessesesi (AKİ),
• Türkiye Kömür Satış ve Tevzi Müessesesi ve Garp Linyitleri İşletmesi Müessesesi (GLİ)
Türkiye Kömür İşletmeleri Kurumuna bağlandı.

Bu kanunla, tuz üretim ve satışları devlet tekeline alınmıştır.

Anayasanın 2. nci maddesine; "Türkiye Cumhuriyeti Cumhuriyetçi, Halkçı, Devletçi, Laik ve İnkılapçıdır" maddesi eklendi.

8.2.1937 gün ve 3116 sayılı Orman Yasası özel mülkiyetteki ormanların büyük bir bölümünün devletleştirilmesini getirdi. Yasanın geçici 1. maddesine göre, mülkiyeti devletten başkasına ait ve bu Yasanın yürürlüğe girdiği tarihte varolan ormanlardan
(A) devlet ormanlarına bitişik olanlar; köylülerin kişisel mülkiyetinde olup da alanı elli hektarı geçmeyenler dışında, alanı ne olursa olsun;
(B) Devlet ormanlarına bitişik olmayıp da alanı bin hektarı geçenler devletçe kamulaştırılacaktı.

1939 yılı sonuna kadar ülkenin çeşitli yerlerinde 40.828 hektarlık 44 parça orman istimlak edilerek devletleştirildi.

Büyük toprak sahiplerinin arazilerinin topraksız ve az topraklı köylüye dağıtılabilmesi amacıyla kamulaştırılmasını kolaylaştırmak amacıyla;

1924 Anayasasının 74. maddesine 13.2.1937 gün ve 3115 sayılı kanun ile şu fıkra eklendi: "Çiftçiyi toprak sahibi yapmak ve ormanları Devlet tarafından idare etmek için istimlak olunacak arazi ve ormanların istimlak bedelleri ve bu bedellerin tediyesi sureti, mahsus kanunlarla tayin olunur."

Bu değişiklik temelinde bazı büyük toprak sahiplerinin arazileri kamulaştırıldı.

Mustafa Kemal, 29 Ocak 1925 tarihinde Gazi Çiftliği'ni kurmak amacıyla bir miktar arazi satın aldı. 5 Mayıs 1925'te Orman Çiftliği'ni kurdu. Burada bir Köşk yaptırdı ve daha sonra buraya 1932'de bir bira fabrikası tesis etti.

Mustafa Kemal'in mülkiyetinde bunlardan başka Silifke'de Tekir, Yalova'da Baltacı, Tarsus'ta Piloğlu ve Dörtyol'da Karabasamak çiftlikleri vardı. Bu işletmeleri 1925 yılından sonra tarım alanında yeniliklerin uygulatılması ve yaygınlaştırılması amacıyla kullanıyordu.

Falih Rıfkı Atay'ın hatıratına göre; Serveti Fünun dergisinin sahibi, işadamı, milletvekili Ahmet İhsan Tokgöz ile İnönü'nün eniştesi Kudüslü Abdürrezzak, İstanbul'daki Bomonti Bira Fabrikası'nın hisselerini satın alarak yönetim kuruluna girmişlerdi.

Ancak Bomonti, Ankara'daki Orman Çiftliği Bira Fabrikası ile rekabet etmekte zorlanmaktaydı. Çünkü Ankara'daki fabrikanın birası kaliteli, üretim kapasitesi de yüksekti. Bunun üzerine Kudüslü enişte ile Tokgöz, İsmet Paşa'dan ricacı oldular.

İnönü'nün yaptığı baskılar sonucu Atatürk, 11 Mayıs 1937 tarihinde tüm çiftliklerini ve içerisindeki köşk ve tesisleri, hükümete bedelsiz devretmiştir.

Çiftlikte bulunan bira fabrikası 6.7.1939 tarih ve 3697 sayılı Kanun'la dönemin TEKEL Genel Müdürlüğü'ne devredilmiş, bir müddet daha üretim yaptıktan sonra kapatılmıştır.

Atatürk'ün devlete devrettiği çiftlikler, 7.1.1938 gün ve 3308 sayılı yasa ile Devlet Ziraat İşletmeleri Kurumu'na dönüştürüldü. Daha sonra başkaca diğer çiftlik ve işletmeler de bu kuruma katıldı. Daha sonra kurum, Zirai Kombinalar İdaresi ile 1 Mart 1950 tarihinde yürürlüğe giren 5433 sayılı yasa ile birleştirilerek, Devlet Üretme Çiftlikleri Genel Müdürlüğü'ne dönüştürülmüştür.

Hatay'ın istiklali Cenevrede tasdik edildi.

Cenevre'de tasdik edilen Hatay'ın istiklali meclisçe de kabul olundu.

Niyon itilafı Meclisçe tasdik edildi.

Denizyolları işletmelerini yönetmek, yenilerini kurmak ve finanse etmek amacıyla 30 Kasım 1937'de 3295 sayılı yasa ile kurulmuştur. Ancak faaliyetine 1938 yılında başlamıştır.

Türk karasularında gemi işletme hakkı, Lozan Barış Antlaşması ile Türk Devletine bırakılmıştı (Kapotajlar). Bunun sonucunda denizlerimizde yabancı gemilerinin yerini, Türk gemileri almaya başladı.

Deniz Yolları İşletmesi Umum Müdürlüğü'nün yanı sıra A.K.A.Y. İşletmesi, Fabrika Havuzlar İşletmesi, İstanbul, İzmir ve Trabzon Liman İşletme İdarelerini, Tahlisiye Umum Müdürlüğünü, Van Gölü İşletme İdaresini ve diğer bazı işletmeleri bir araya getirdi.

Nominal sermayesi 50 milyon TL olan banka, banka personeli ve dönemin başbakanı ve Mustafa Kemal'in en güvendiği isimlerden birisi olan Celal Bayar hakkında, Atatürk'ün vefatından sonra ortaya atılan ciddi yolsuzluk iddialarına konu edildiğinden, uzun ömürlü olamamış, 1940 yılında faaliyeti sona ermiştir.

7.6.1939 gün ve 3633 sayılı yasayla Devlet Deniz Yolları ve Devlet Limanları İşletme Umum Müdürlüğü oluşturuldu (Devlet Denizyolları ve Devlet Limanları Müdürlüklerinin Teşkilat ve Vazifelerine Dair Kanun). Bu işletmeler çeşitli değişikliklerden sonra Türkiye Denizcilik İşletmeleri'ne dönüştü.

"Tunceli affı" konusundaki yasanın yenilenmesi.

İzmir telefon tesisatının satın alınması mukavelesi tasdik edildi.

Ekonomik düzenin temel unsurlarından olan esnaf ve sanatkâr kesimini tekrar diriltmek ve ayakta kalmasını sağlamak için 18 Haziran 1933 tarihinde, 2284 sayılı Halk Bankası ve Halk Sandıkları Kanunu ile kurulmuştur. Ancak faaliyetine 1938 yılında geçmiştir.

Dünya ülkelerindeki kooperatif hareketleriyle bir bakıma aynı paralellikte gelişme gösteren Halk Bankacılığını, Türkiye'de Halk Bankası hayata geçmiştir. Halk Sandıkları, 1963 yılında 358 sayılı yasayla kapatılarak varlıkları ve yükümlülükleri Türkiye Halk Bankasına devredilen anonim şirketlerdir.

150'likler diye bilinen ve vatana ihanetle suçlanmış çeşitli kişilerin affı Cumhuriyetin 15. Yılı dolayısıyla af kanunu kapsamına alındı.

Medeni kanundaki evlenme yaşı kadınlar için 15, erkekler için 17 olarak düzenlendi.

19 Mayıs, 3466 sayılı kanunla milli bayram olarak kabul edildi.

"Dağ Başını Duman Almış" marşı, Gençlik ve Spor Bayramının marşı olarak kabul edildi.

İstanbul elektirik şirketinin satın alınması mukavelesi mecliste tasdik edildi.

Toprak mahsulleri ofisi kurulması kanunu mecliste kabul edildi.

Pazarlıksız satış mecburiyeti hakkındaki kanun mecliste kabul edildi.

Avukatlık kanunu mecliste kabul olundu.

Cemiyetler kanunu mecliste kabul edildi.

Mecliste yüzelliliklerin af kanunu kabul edildi.

İstiklal Mahkemeleri'nde mahkûm olanlar hakkında çıkarılan yasa.

Beden terbiyesi kanunu kabul edildi.

9.12.1926 gün ve 760 sayılı kararname, Türkiye'de piyango düzenleme hakkını Türk Hava Kurumu'na verdi.
5 Temmuz 1939 gün ve 3670 sayılı kanun ise karşılığı nakit olmak üzere piyango düzenleme hakkını tümüyle Milli Piyango İdaresine bıraktı.

İkinci dünya savaşının başlaması üzerine, tüm gıda maddelerine ihraç yasağı kondu.

II.Dünya Savaşının hızla sürdüğü günlerde, Türkiye'nin Paris'teki Uluslararası Şarap Kurulu'na katılmasına ilişkin yasa çıktı.

Bu kanun, halk arasında Ekmek Karnesi olarak bilinen uygulamanın temelidir. CHF'nın çıkarttığı ve hükûmete fiyatları saptamada, ürünlere el koymada, hatta zorunlu çalışma yükümlülüğü getirmede sınırsız yetkiler veren yasadır.

10 Eylül 1960 tarihli ve 79 sayılı kanunla, Milli Koruma Kanunu'na karşı işlenen suçlar affedildi. Sermaye ve fon hesapları tasfiye edilerek, kanun yürürlükten kaldırıldı.

Milli Koruma Kanunu, ülkeyi olası bir savaşa karşı yeterli kılmış gibi görünse de, sonuçları halk için tam bir felaket oldu. Mesele sadece ekonomik sıkıntı olmanın ötesinde, devlete ve CHP'ye olan güvesizlik ve bozulan toplumsal huzurdu.

Kanunun etkileri, özetle;
• 1) Halkın elinden, aç bırakılmak pahasına gıda maddeler toplanmış, bu gıda maddeleri toplama ve depolamadaki beceriksizlik yüzünden yol kenarlarında ya da ambarlarda çürütülmüştü. Halkın bunu görmesi, hükumete öfkelenmesi ve her olumsuzluktan onu sorumlu tutmasına yol açtı.
• 2) Kanunu kötüye kullanan bazı memurlar ve partinin önde gelenleri, halktan kanun gücüyle aldıkları araçları, mülkleri, gıda maddelerini kendilerine ya da yakınlarına peşkeş çekmiş, stokçularla iş birliği yaparak halkın aleyhine maddi menfaat sağlamıştı. Bu durum, halkın güvenini kökünden sarstı.
• 3) Belki de insanları en çok bezdiren karaborsacılık oldu. Hükumet gıda ve tüketim mallarına el koyduğunda fiyatlar arttı ve karaborsa yaygınlaştı.
• 4) İki sene içinde enflasyon %500 arttı. Sonunda ekmek, şeker gibi temel gıda ürünleri karneyle verilmeye başlandı. Yine de karaborsa durdurulamadı ve hükumet karaborsayla mücadelede başarısız oldu.

Depremde yararı görülen mahkûmların affı.

4058, 4120 ve 4195 sayılı kanunlar Hükümete her defasında 25 er liradan 75 milyon liralık tasarruf bonosu çıkarmak salâhiyetini vermiştir. Tasarruf bonolarının azamî vadesi 1 sene ve azamî faiz miktarı %6.38 dir.

19 Haziran 1942 tarih ve 4275 sayılı "Millî Müdafaa İstikrazı hakkındaki kanun" hazineye, en fazla %7 faiz ve 20 yıl vâde ile, 150 milyon liralık bir iç istikraz çıkarmak hakkını vermiş ve 1942 yılının ikinci yarısında 50 milyon liralık bir dahilî istikraz aktedilmiştir.

Bu istikraz iki kategoriye ayrılmıştır. Bir kısım ikramiyeli ve %5 faizlidir. Diğer kısmı ise ikramiyesiz ve %7 faizlidir.

İkinci Dünya Savaşı'ndan dolayı İstanbul, Kırklareli, Edirne, Tekirdağ, Çanakkale ve Kocaeli'de 20 Ekim 1940-23 Aralık 1947 tarihleri arasında sıkıyönetim ilan edilmiştir.

Memurların öğrenci olmaları yasaklandı.

İNHİSARLAR UMUM MÜDÜRLÜĞÜ TEŞKİLAT VE VAZİFELERİ HAKKINDA KANUN
1928-1932 döneminde Tütün, Tuz ve Alkollü İçkiler (Müskirat) İnhisarlar İdareleri ayrı ayrı faaliyet gösteriyordu. Bu kuruluşlar 1932 yılında birleştirilerek İnhisarlar Umum Müdürlüğü adını aldı.

2 Temmuz 1932 tarihinde kabul edilen 2054 sayılı Yasa ile çay, şeker ve kahve ithalatını bir elden idare etme yetkisi hükümete verildi.
1946 yılında ise Tekel Genel Müdürlüğü'ne dönüştü.

Türk Ceza Kanunu'nun 526'ncı maddesinde yapılan değişiklikle Arapça ezan ve kamet okuyanlara para ve hapis cezası verileceği hükme bağlandı.

Depremde yararı görülen mahkûmların affı.

Kahve ve çay üretim ve satışları devlet tekeline alınmıştır. Kahve 1946 senesinde bu kanun kapsamı dışına alınmıştır.

Alkol ve bira üretim ve satışları devlet tekeline alınmıştır. Bu maddeler 1955 senesinde tekel kapsamı dışına çıkarılmıştır.

Bazı varlıklı kesimlerden bir defalık olağanüstü servet vergisi alınmasına dair Varlık Vergisi Kanunu 11 Kasım 1942 tarihinde oybirliğiyle kabul edilerek, Milli Koruma Kanunu'nun yerini aldı.

Kanunun amacı, savaş sırasında vurgunculuk yapan elitleri cezalandırmak gibi görünse de, asıl hedef gayrimüslim kesim olmuştu.

• Vergi matrahları, yerel komisyonlar tarafından tayin ediliyordu. Sabit bir oran yoktu.
• Vergileri ödeme son günü 20 Ocak 1943 tarihi olarak belirlendi. Ertesi gün hacizler başladı.
• Gayrimüslim olanların vergi matrahları, Müslümanlara göre on misli oranla hesaplandı. Toplam vergi gelirinin yüzde 55'ini bu azınlık kesim ödedi.
• Gayrimüslimlerin, ödemelerini taksitle yapmalarına izin verilmedi. Bu kişiler ödeme yapmak için çoğunlukla işlerini ve mülklerini Müslüman iş adamlarına satmak zorunda kadılar.
• Vergilerini ödeyemeyenler zorunlu çalışmaya mahkum oldular. Bini aşkın mükellef 27 Ocak 1943 tarihinden itibaren Eskişehir'in Sivrihisar ve Erzurum'un Aşkale ilçelerindeki çalışma kamplarına gönderilmek üzere bazı merkezlerde toplanmaya başlandı. Aşkale'ye gönderilen 1,229 mükelleften 21'i kötü hayat koşulları ve yetersiz tıbbi bakım yüzünden kampta hayatını kaybetti.
• Bu kanun hükümlerinden kurtulmak için birçok mükellef yurt dışına kaçtı.
• Varlık Vergisi, İngiltere ve ABD'den gelen sert tepkiler üzerine Mart 1944'te yürürlükten kaldırıldı. Ancak azınlıkların Türk devletine güvenleri onarılmaz şekilde sarsılmış oldu.

Seçim sistemi açısıdan herhangi bir yenilik getirmemekle birlikte, Türkiye Cumhuriyeti'nin ilk seçim kanunu olması açısından önemli bir yere sahiptir. İki kademeli seçimin sürdürülmesini öngörmektedir.

Varlık vergisi kaldırıldıktan beş ay sonra, zirai servetleri vergilendirmek amacıyla, 4 Haziran 1943 tarihinde 4429 sayılı kanun ile Toprak Mahsulleri Vergisi konuldu.

Gerçekte 1925'te kaldırılmış olan "aşar" vergisine geri dönülmesi demek olan bu vergi, büyük çiftçinin aşırı kazancının vergisini toplamakta yetersiz kaldı. Zaten yaşam düzeyi düşük olan ve ancak kendini yaşatacak kadar üretim yapabilen küçük çiftçinin üzerine yıkıldı.

Çiftçiden, ürün grubuna göre, gayrisafi tarımsal üretimin yüzde sekizi ile yüzde on ikisi arasında farklı oranlarda, bazı ürünlerden aynî, diğer bazı ürünlerden ise nakdî olarak alınması hükme bağlanmıştı.

Ancak uygulamadaki sorunlar nedeniyle Nisan 1944 tarihinde 4553 sayılı yasa ile değiştirilerek tüm tarımsal ürünlerden yüzde on oranında ayni olarak alınmasına karar verildi. Toprak Mahsulleri Vergisi, başka siyasi partiler kurulması ile 1946'da kaldırıldı.

Müttefik devletlerin tebaasında bulunan mahkûmların affı.

4696 sayılı kanun: ile Teşrinievvel ayı Ekim, Teşrinisani ayı Kasım, Kaununuevvel ayı Aralık ve Kanunusani ayı Ocak olarak değiştirildi.
Kanun, 15 Ocak 1945 günü resmi gazetede yayımlandı.

11 Haziran 1945'te Şükrü Saraçoğlu hükûmeti tarafından topraksız ya da az topraklı çiftçilere toprak dağıtmak amacıyla çıkarılan[2] kanundur. Kanunun tarihsel önemi, öngördüğü ekonomik politikadan ziyade kanunun çıkarılmasına ilişkin siyasi süreç ile ilgilidir.

Üniversitelere özerklik veren 4936 sayılı kanun kabul edildi.

Basın affı.

Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde valilik ve belediye başkanlığının ayrılmasına ilişkin kanun kabul edildi.

İstiklal Mahkemeleri'ne ilişkin yasa yürürlükten kaldırıldı.

Devlet Tiyatro ve Operası TBMM'de kabul edilen yasayla Millî Eğitim Bakanlığı'na bağlı olarak kuruldu

Kısmi genel af.

Şair Nazım Hikmet'in Bakanlar Kurulu tarafından Türk vatandaşlığından çıkarılmasına karar verildi

Demokrat Partinin seçimi kazanması ve ardından Türkçe Ezan uygulamasının kaldırılması ile ülkede bir anda özellikle Atatürk büstlerine karşı eylemler başlatıldı.

Daha önce cezası olmayan, provakasyon amaçlı bu eylemlere tedbir alabilmek için 25 Temmuz 1951 tarih 5816 numaralı Atatürk'ü Koruma Kanunu çıkarıldı.

Ücretli Hafta Tatili Kanunu yürürlüğe girdi. İşçilerin resmi tatil günleriyle hafta tatilinde çalıştıkları yerlerden yarım yevmiye almaları karara bağlandı.

Özel sektörün gelişmediği, sermaye birikiminin olmadığı, sanayi ve ticaretin gelişmediği, yetişmiş eleman sıkıntısının olduğu bir dönemde, Et ve Balık Kurumu 3780 sayılı Milli Koruma Kanunu'nun 6. maddesi uyarınca, 28/08/1952 tarih ve 3/15597 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile onaylanan, K/871 sayılı Koordinasyon Kurulu Kararı üzerine, 01/10/1952 tarihinde "Et ve Balık Kurumu" unvanı ile Ticaret Bakanlığına bağlı 40 milyon TL sermayeli bir İktisadi Devlet Kuruluşu olarak kurulmuştur.

Genç Türkiye Cumhuriyeti diğer sektörlerde olduğu gibi hayvancılık ve et sektöründe de gelişme sağlamak, istihdamı artırmak, ekonomik hayatın yükselmesini temin etmek maksadıyla Kamu İktisadi Devlet Kuruluşlarını kurmak suretiyle özel sektöre öncülük edip sanayinin gelişmesini ve sermaye birikiminin oluşmasını sağlamıştır. Bu maksada uygun olarak tarım sektöründe de Et ve Balık Kurumunu, Süt Endüstrisi Kurumunu, Yem Sanayi gibi kuruluşları kurmak suretiyle tarım ve hayvancılığın gelişmesine katkıda bulunulmuştur.

Devlet mülkiyetinden serbest girişimciliğe geçiş için düzenlemeler yapıldı. Özel sektör desteklendi.
Ancak, ulaşım, enerji ve haberleşmede devlet yatırımlarına ağırlık verilmiştir.
Yerli girişimci sınıfından umduğunu bulamayınca yabancı sermaye yatırımlarına yöneldi.
Ülkenin zenginlik kaynaklarını daha hızlı üretime açmak için yabancı sermayeden yararlanmaya gidildi ve bu amaçla 18 Ocak 1954 tarihinde 6224 sayılı "Yabancı Sermayeyi Teşvik Kanunu" çıkarıldı.

24 Mart 1926 tarihli ve 792 sayılı Petrol Kanunu kaldırılarak, bu kanun yürürlüğe konulmuştur.
MADDE 1-Türkiye'deki petrol kaynaklari Devlet'in hüküm ve tasarrufu altindadir.
MADDE 2-Bu Kanun'un amaci Türkiye Cumhuriyeti petrol kaynaklarinin Milli menfaatlere uygun olarak, hizla, sürekli ve etkili bir sekilde aranmasini, gelistirilmesini ve degerlendirilmesini saglamaktir.

Önemli Not: Bu kanun 135 maddeden oluşmaktadır. 136ncı maddesi yoktur!

Orman suçlarının affı.

Karadeniz Teknik Üniversitesi, 6594 sayılı kanunla Trabzon'da kuruldu. KTÜ, Türkiye'nin İstanbul ve Ankara illeri dışında kurulan ilk üniversitesidir.

Ateşli silahlara ilişkin af.

Orman suçlarının affı.

27 Mayıs Darbesini yapanlar, 12 Haziran 1960 günü, geçiş dönemini düzenleyen bir nevi "geçici anayasa" niteliğinde olan 1 sayılı Kanunu yayınladılar. Bu Kanun ile Millî Birlik Komitesi resmiyet kazandı.

Komite, Orgeneral Cemal Gürsel başkanlığında ve 37 subaydan oluşuyordu ve "Türk milleti adına hakimiyet hakkını kullanıyordu", Türkiye Büyük Millet Meclisinin yetkilerine sahipti.

Millî Birlik Komitesinin 14 üyesi 13 Kasım 1960 tarihinde tasfiye edildi. Bir üye ise kendiliğinden istifa etti.

Ruhsatsız silah taşıyanlara ilişkin af.

27 Mayısçıların affı. Hürriyet Mücadelesi Uğrunda İşlenen Bazı Suçların Affına Dair Geçici Kanun.

Millî korunma suçları affı.

27 Mayıs 1960'ta gerçekleştirilen askerî darbe sonrasında 26 Ekim 1960'ta genel af yasası çıkarıldı. Yasayla, kusurdan doğan suçlarla üst sınırı beş yılı geçmeyen hürriyeti bağlayıcı cezalar hakkında takibat yapılmaması hükmü getirildi; beş yıldan fazla olan cezaların üçte biri indirildi ancak bu sürenin beş yıldan aşağı olamayacağı hükme bağlandı. Bu af yasasında, "devlet aleyhine, ırza yönelik ve Atatürk aleyhine işlenen suçlar" gibi bazı suçlara verilen cezalar af kapsamı dışında bırakıldı.

Genel affa ek kanun.

En genel tanımlama ile Güçler Ayrılığı ilkesine sahip olan yeni Anayasa tasarısı 27 Mayıs 1961'de yapılan Kurucu Meclis birleşik toplantısında 260 kabul ve 2 çekimser oyla kabul edildi. 157 sayılı Kanun, Anayasanın halk oylamasına sunulmasını öngörüyordu.
Halkoylaması 9 Temmuz 1961 günü yapıldı. Katılma oranı % 80'in üzerindeydi.
Geçerli oyların % 61. 5'i "Evet", % 38. 5 "Hayır" yönünde çıktı.
Yeni Anayasa 20 Temmuz 1961 tarih ve 10859 sayılı Resmî Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girdi.

Yüksek Hakimler Kurulu'nun kurulmasına karar verildi.

Anayasa Mahkemesi kuruldu.

22-23 Şubatçıların affı. Asker kişiler tarafından 22-23 Şubat 1962 darbe kalkışması dolayısıyla ve daha önce bu olaylara esas oluşturacak kovuşturmalara ilişkin af.